Choć w mediach seksualność osób starszych wciąż jest postrzegana jako śmieszna lub odrażająca, szybko dostrzeżono potencjał komercyjny w wykorzystywaniu do reklam osób starszych. Gdy Andie MacDowell pojawiła się na czerwonym dywanie z siwizną włosów, spotkało ją zarówno wsparcie, jak i krytyka, głównie ze strony kobiet. Jednak postrzeganie ludzi starszych w mediach zaczęło się zmieniać, wykorzystując ich naturalną moc do zachęcania do zakupu i zmieniając postrzeganie starości.
„Od początku XX w. w społeczeństwach zachodnich obserwuje się zmiany systemu wartości. Obecnie dominuje koncentracja na młodości, sprawności, zdrowiu. One stały się wyznacznikami mądrego i dobrego życia. To wpłynęło na wyostrzenie wizualnej strony starości. Starość, starzenie się ciała traktowane jest jako proces biologicznej degradacji, utraty sił psychicznych, fizycznych i starość zaczęto kojarzyć ze zniedołężnieniem, brzydotą, samotnością cierpieniem, niewydolnością społeczną, byciem ciężarem dla młodszych pokoleń. Starość stała się zaprzeczeniem wszystkiego, co jest obecnie ważne, społecznie pożądane” – mówi Małgorzata Synowiec-Piłat z Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu, przewodnicząca zarządu Sekcji Socjologii Zdrowia i Medycyny Polskiego Towarzystwa Socjologicznego.
Podczas konferencji „Starzenie – nowa perspektywa. Nauka a trendy społeczne” dr hab. n. społecznych Małgorzata Synowiec-Piłat zwróciła uwagę na zmieniający się sposób postrzegania starości. Użyteczność i wydajność stały się głównymi wyznacznikami jakości życia, a lęk przed odrzuceniem zmusza starszych do porównywania się z młodszymi.
Dr Synowiec-Piłat wskazała, że zwłaszcza w młodych pokoleniach starość postrzegana jest jako czas niepełnosprawności i niekorzystnych modyfikacji organizmu. Z drugiej strony, występuje tendencja do akceptowania starości jako czasu doświadczenia i wiedzy, a także do stosowania nowych technologii i strategii życiowych.
„Starość staje się wstydliwą chorobą, przestaje być postrzegana jako etap życia. Ponieważ jest zjawiskiem niepożądanym, za wszelką cenę należy oddalić w czasie jej objawy, także w wyglądzie zewnętrznym. Współcześnie ze starością się raczej walczy, wartość człowieka sprowadza się do atrakcyjnego, młodego wyglądu oraz sprawności i witalności” – mówi Małgorzata Synowiec-Piłat.
Według Antoniego Kępińskiego, psychiatry i filozofa, bunt przeciwko starzeniu się jest wynikiem postępu cywilizacji technicznej, w wyniku którego ludzie uznają, że są w stanie kontrolować otoczenie. Tymczasem, natura, wraz z jej zasadami, stanowi wyzwanie dla takiej postawy, co wywołuje w nas uczucia frustracji. Ponadto, postęp technologiczny w medycynie i dostępność do usług medycznych przyczyniają się do odchodzenia od pozytywnego postrzegania starzenia się jako naturalnego etapu życia i wprowadzają powszechną ideę starzenia się jako choroby.
Medykalizacja życia osób starszych jest szczególnie widoczna. Dziś starsi ludzie traktowani są jako pacjenci, a ich życie jako seria problemów medycznych, które wymagają interwencji medycznej. Dlatego też wszelkie zmiany w ich zdrowiu postrzegane są jako choroby, a ich trudności związane z aktywnością fizyczną czy komunikowaniem się z innymi traktowane są jako zaburzenia.
Medykalizacja życia osób starszych jest szczególne napiętnowana w dzisiejszych czasach. Starsi ludzie często traktowani są jak pacjenci, a ich życie jako szereg problemów medycznych, które wymagają interwencji medycznej. W efekcie wszelkie zmiany w ich zdrowiu są postrzegane jako choroby, a ich trudności związane z aktywnością fizyczną lub komunikowaniem się z innymi określane jako zaburzenia.
Zmiany w zdrowiu, które występują wraz z wiekiem, są postrzegane jako zaburzenia i choroby. To prowadzi do zniekształcenia normalności i patologii, a także przekreśla naturalny proces starzenia się. Dlatego też istotne jest, aby w obecnych czasach wypracować bardziej uważne podejście do życia osób starszych, traktując je jako część naturalnego procesu starzenia się, a nie jako serię chorób, które wymagają interwencji medycznej.
Starość nie jest jedynie problemem medycznym. Przez ostatnie pół wieku badania wykazały, że czynniki społeczno-kulturowe również mają znaczny wpływ na proces starzenia. Mimo tego, medykalizacja życia osób starszych nadal jest powszechna, a zmiany postrzegania starości są niezbędne, aby zapewnić, że starość będzie postrzegana w sposób pełny i holistyczny.
„W tej sytuacji medycyna staje się sprzymierzeńcem starzejącego się człowieka, sprawując kontrolę nad jego zdrowiem, dodatkowo dając mu szansę na zatrzymanie lub spowolnienie efektów procesu starzenia się postrzeganego jako niepożądany. Tutaj oferta medycyny estetycznej jest jeszcze bardziej interesująca, bowiem pozwala >>wyleczyć<< zmiany w wyglądzie ciała starzejącego się człowieka” – mówi Małgorzata Synowiec-Piłat.
Biotechnologia, genetyka i farmacja stały się narzędziami, które pozwalają ludziom zarządzać zmianami związanymi z wiekiem. Lekarze i rynek komercyjny zaczynają przejmować kontrolę nad starzeniem się społeczeństwa i wywierają coraz większy wpływ na postrzeganie starości przez ludzi.
Rynek komercyjny wraz z medycyną stworzyły nowy trend – zdrowy wygląd jest dostępny dla wszystkich, którzy mogą sobie na niego pozwolić. Dzięki nim ludzie mają możliwość odmładzania się, czyli dążenia do poprawy wyglądu i kondycji ciała.
Stosowanie nowoczesnych metod w medycynie stało się zjawiskiem powszechnym, a ludzie coraz częściej korzystają z tego, aby zarządzać swoim wiekiem. Medykalizacja starości to nie tylko poprawa zdrowia, ale także dążenie do lepszego wyglądu, który jest dostępny dla wszystkich, którzy mogą sobie na niego pozwolić.
Konsumpcja dóbr i usług jest ważnym elementem statusu społecznego, dlatego młode, sprawne ciało wydaje się być wyznacznikiem sukcesu. W celu przedłużenia wieku osoby starzejącej się, zastosowano zaawansowane technologie, takie jak genetyka, biotechnologia i nanotechnologia. W ten sposób, medyczne spojrzenie na starzenie się społeczeństwa stało się najważniejsze.
„Reklamy pokazują starzenie się jako zjawisko niemile widziane, które należy przede wszystkim zamaskować. Sugerują, że podstawowym zadaniem dorosłego człowieka, zwłaszcza dorosłej kobiety, jest unikanie starzenia. Starzeć się oznacza >>złapać wstydliwą chorobę<<, być starym równa się być chorym. Objawy starości najbardziej widoczne są w wyglądzie, który ma być wizytówką człowieka współczesnego. Zmarszczki są nieakceptowane, niemile widziane” – mówi Małgorzata Synowiec-Piłat.
Kobieta w wieku dojrzałym jest pełna piękna, mądrości i doświadczenia życiowego. Życie w wieku dojrzałym często obfituje w nowe przygody i możliwości. Dziś, wraz z rosnącą świadomością społeczną, w mediach coraz częściej możemy zobaczyć kobiety starsze, które obrazują piękno i mądrość związaną z dojrzałością.
Nigdy nie wolno zapominać, że dojrzałość to okres w życiu, w którym można czerpać radość z życia. Życie za czterdziestkę ma wiele do zaoferowania, od nowych pasji, przygód i nowych znajomych po nowe perspektywy i możliwości. Dojrzałość to okres w życiu, w którym można dzielić się wiedzą i doświadczeniem, aby pomóc innym.
Życie w dojrzałym wieku nie oznacza, że trzeba pożegnać się z radością i cieszyć się pięknem świata. Jest to możliwość na odkrycie własnych pasji, doświadczenie nowych rzeczy i poszerzanie swojego świata. Dojrzałość to czas, w którym można odkryć nowe siebie i zacząć znowu pożądać.
„Starość jest postrzegana również jako zaprzeczenie seksualności, pożądania. Dzieje się to wbrew wielkim przemianom społecznym dokonujących się w latach 70. i 80. ubiegłego wieku, kiedy odbywała się rewolucja seksualna, a nawet wbrew współcześnie obserwowanej seksualizacji życia społecznego, czy raczej seksualizacji kultury masowej – mówi Małgorzata Synowiec-Piłat. – W społeczeństwie dominują trzy zasadnicze poglądy na temat seksualności osób starszych: ona nie istnieje, jest śmieszna, jest odrażająca. Seksualność późnego wieku zajmuje bardzo niewiele miejsca w kulturze popularnej w mediach. W kulturze masowej jest obraz osób starszych jako aseksualnych, ponieważ atrakcyjność fizyczna, a tym samym aktywność seksualna jest kojarzona przede wszystkim z młodością.
Nowe wyobrażenia na temat seksualności osób starszych zaczynają pojawiać się w mediach, które zaczynają pokazywać to zagadnienie w naturalny sposób. Oczywiście niektórzy są otwarci na taką zmianę, ale wciąż występują niewybredne komentarze i wzmożona krytyka. Zmiany w postrzeganiu seksualności są widoczne także wśród młodszego pokolenia, jednak wciąż możemy zaobserwować brak podstawowej wiedzy na temat seksualności osób starszych.
Poprawa warunków życia oraz postęp w opiece zdrowotnej sprawiają, że ludzie starsi mogą odzyskać energię i siłę, aby w pełni wziąć udział w życiu społecznym. Starość jest dziś uważana za trzecią młodość, ponieważ osoby starsze mają zwykle więcej wolnego czasu i są bardziej otwarte na nowe doświadczenia. Coraz więcej osób w wieku emerytalnym wybiera aktywny tryb życia, w tym podróżowanie, naukę języków obcych, udział w kursach i warsztatach. Wszystko to pomaga im zachować aktywność i zwiększyć ich poczucie własnej wartości.
Osoby starsze są dziś bardziej doceniane niż kiedykolwiek wcześniej. Znaczenie ich doświadczeń i wiedzy zostało zauważone i wykorzystane w wielu dziedzinach, takich jak edukacja, kultura, sztuka i biznes. Tradycyjne role społeczne osób starszych są również doceniane i kultywowane, dzięki czemu osoby te mogą czuć się potrzebne i akceptowane. Tak więc, starość nie jest już postrzegana jako koniec czegokolwiek, ale jako szansa na nowe doświadczenia, aktywność i wspaniałe relacje.
„Zapanowała specyficzna moda na ludzi starych – musimy się z nimi liczyć. Ta moda na starszych ludzi ma jednak specyficzny wymiar: korzystnie jest ich pozyskać do swoich celów komercyjnych, politycznych, ale nadal utrzymuje się degradacja wizerunku osoby starszej. Często obrazy dotyczące starości przyjmują w związku z tym charakter groteskowy. Jest olbrzymia koncentracja na estetyzacji starzenia się. Porusza się wprawdzie kwestie starzenia, zainteresowań osób starszych, ale nadal jest to pokazywanie starości przez pryzmat młodości” – mówi Małgorzata Synowiec-Piłat.
Kiedyś starość była szanowana i wynoszona na piedestał. Osoby starsze otaczano szacunkiem, ich mądrość i doświadczenie życiowe były doceniane, a społeczności powierzały im dalsze losy swojej wspólnoty. Jednak współczesne społeczeństwa przyjęły całkowicie odmienne podejście do osób starszych, marginalizując ich i odbierając im wpływ na otaczający ich świat.
Dziś starość jest inaczej postrzegana, przede wszystkim dlatego, że ludzie żyją dłużej, są bardziej aktywni i wciąż poszukują swojego miejsca w świecie. Zamiast przyjmować sztampowe role, starzy ludzie starają się zachować swoje indywidualność. Niezależnie od wieku, istotny jest poczucie własnej wartości, które często wynika z pozytywnego wizerunku samego siebie.
Wszystkie osoby, bez względu na wiek, powinny pamiętać o swojej wartości i być sobą. Każdy powinien mieć prawo do działania, tworzenia i realizowania swoich celów, bez względu na to, ile ma lat. Starość to również czas, w którym można zrealizować wszystkie niezrealizowane plany i marzenia, czas na nowe pomysły i odkrycia.
XIX wiek był okresem dynamicznych przemian społecznych, w tym industrializacji, urbanizacji oraz postępu technicznego, naukowego i medycznego. Zmiany te wywarły znaczący wpływ na przemiany postaw dotyczących osób starszych, mając istotny wpływ na społeczeństwa i kulturę.
Od niedawna starość jest postrzegana jako naturalny etap w życiu. Erwin Olaf przedstawił w swoich pracach sześćdziesięcioletnie kobiety, nawiązując do amerykańskich plakatów z lat 60. XX w. Czy jego dzieła służą temu, by złamać stereotypy związane z wyglądem starszych osób, czy też uosabiają one groteskę?
Cykl „Matki i córki” Zorca Project to wyjątkowe przedstawienie starości, gdzie pokazuje się ją jako zwykłą, naturalną część życia, połączoną z radością, smutkiem, bliskością, ciepłem i życzliwością. W ten sposób ta grupa artystyczna przeciwstawia się stereotypom dotyczącym starości, pokazując jej piękno, zamiast skupiać się na ukazaniu jej jako czegoś wstydliwego, groteskowego i przerażającego.
Dzięki pozytywnym zmianom, ludzie starsi czują się dziś bardziej akceptowani i szanowani. Starzenie się zyskuje nowy wymiar, a postrzeganie starości jako czegoś wartościowego jest na porządku dziennym. Starzejący się ludzie otrzymują szacunek i uwagę, która wcześniej była im dostępna. Zamiast negatywnego postrzegania, starość jest dziś traktowana jako naturalny etap w życiu.
Zamiast strachu przed starością, ludzie odczuwają szacunek i akceptację dla tego naturalnego etapu. Coraz częściej starość jest postrzegana pozytywnie, a media zaczynają dostrzegać potencjał w ludziach starszych. Świadomość tego, że starość jest piękna i daje doświadczenia, rośnie. Tym samym ludzie starsi czują się docenieni i mają więcej możliwości, aby wyrazić swoją prawdziwą tożsamość.
„Współcześnie postawy wobec starzenia i starości zataczają koło, podążając znów w kierunku traktowania starości jako naturalnego etapu życia. Na nowo staramy się oswajać ze starością, myśleć, mówić o niej i przekazywać bez wstydu, z godnością, z szacunkiem, pokorą. Wraz ze stopniowym odczarowywaniem starości pojawiają się refleksje, że może warto spojrzeć na ludzi starszych na ich starzejące się ciało jak na kogoś pięknego jak na symbol wspomnienia dobrych i złych chwil, doświadczenia życiowego, wszystkiego, co przeżyliśmy, a co wymalowane jest na naszym starzejący się ciele. Jest to apel o bycie sobą bez względu na wiek” – podsumowuje Małgorzata Synowiec-Piłat.
Nowa wersja:
17 marca 2023 roku dr hab. n. społecznych Małgorzata Synowiec-Piłat wygłosiła wykład na temat starości w kulturze współczesnej podczas konferencji prasowej NAOS Poland, „Starzenie – nowa perspektywa. Nauka a trendy społeczne”. Konferencję współorganizował Zakład Zdrowia Publicznego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.
Podczas wykładu dr Synowiec-Piłat zwróciła uwagę na zmiany zachodzące w kulturze starzenia się oraz wyzwania, przed którymi stoi współczesne społeczeństwo. Przedstawiła również nowe podejście do zapewnienia zdrowia i dobrego samopoczucia starszych osób.
Badaczka zachęciła do wspólnego wysiłku, w celu wzmocnienia wiedzy na temat starości i podjęcia działań, które pomogłyby w zapewnieniu godnych warunków życia dla seniorów.
Informacja dystrybuowana przez: pap-mediaroom.pl
