Pacjenci i lekarze często natrafiają na ścianę, kiedy starają się porozmawiać. Jak zbudować więź między pacjentem a lekarzem, aby rozmowa była produktywna i miała wpływ na stan zdrowia pacjenta? Jak skutecznie zarządzać wypaleniem zawodowym w przypadku lekarzy? Te wyzwania wymagają głębokiej refleksji i dyskusji, którą dr n. hum. Anna Jakubowska-Winecka, specjalistka psychologii klinicznej, kierowniczka Zakładu Psychologii Zdrowia w Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie, jest gotowa podejmować, aby zmienić obecny stan rzeczy.
Lekarze w Polsce to wyjątkowe osoby. Większość z nich jest bardzo zaangażowana w swoją pracę i ma silne poczucie obowiązku wobec pacjentów. Oni naprawdę troszczą się o swoich pacjentów i pracują, aby pomóc im w osiągnięciu jak najlepszego stanu zdrowia. Większość lekarzy ma też silne zasady etyczne i zawsze starają się postępować zgodnie z godnym szacunku i szlachetnym postępowaniem. Chociaż niektórzy z nich mogą być frustrujący i wymagający, nadal wykazują wielką troskę o swoich pacjentów.
Czy istnieje inny sposób, aby pomóc pacjentom?
Absolutnie! Istnieje wiele sposobów, które pozwalają na poprawę jakości opieki zdrowotnej. Na przykład, w ramach badań klinicznych można korzystać z zaawansowanych technologii, aby uzyskać lepsze wyniki. Niedawno wprowadzono również innowacyjne modele opieki, takie jak opieka koordynowana, która zapewnia pacjentom zintegrowaną, spersonalizowaną i skuteczną opiekę. Można również wykorzystać nowoczesne narzędzia do monitorowania stanu zdrowia pacjentów, takie jak aplikacje mobilne, które umożliwiają pacjentom bieżące monitorowanie wskaźników zdrowia.
Czy możemy wyciągnąć jakieś wnioski?
Tak, ponieważ istnieje wiele sposobów, aby poprawić jakość opieki zdrowotnej dla pacjentów, ważne jest, aby wszystkie strony, w tym lekarze, psycholodzy oraz płatnicy, byli świadomi nowych możliwości. Musimy współpracować, aby zapewnić pacjentom dostęp do najlepszej opieki i usług. Kolejnym krokiem jest wprowadzenie i wdrożenie najnowocześniejszych technologii i narzędzi w celu uzyskania jak najlepszych wyników dla pacjentów.
Czy istnieją jakieś inne aspekty, na które powinniśmy zwrócić uwagę?
Tak, ważne jest, abyśmy również zwrócili uwagę na kwestie etyczne i moralne. Wprowadzanie innowacyjnych technologii i narzędzi zawsze wiąże się z pewnymi zagrożeniami i kwestiami związanymi z prywatnością. Musimy mieć świadomość wszystkich konsekwencji i zapewnić pacjentom właściwą ochronę. Istotne jest również, abyśmy wspólnie wypracowali optymalny model opieki zdrowotnej, który będzie uwzględniał potrzeby pacjentów, w tym ich prawa i wolności.
Lekarze z pewnością mają różnorodne problemy do rozwiązania w zależności od specjalizacji. Niemniej jednak ich sposób radzenia sobie z tymi problemami może zależeć bardziej od ich konstrukcji psychicznej niż od samego wyboru dziedziny.
Każdy lekarz może odnieść sukces w swojej karierze, jeżeli wykorzysta swoją indywidualną konstrukcję, wybierze odpowiednią specjalizację i znajdzie się w przyjaznym otoczeniu zawodowym. Dobrze dobrane stanowisko pracy, wsparcie kolegów i szacunek ze strony przełożonych zapewniają szansę na uniknięcie wielu nieprzyjemnych sytuacji. Lekarze często zmierzają się z dwoma głównymi problemami: niezadowoleniem pacjentów oraz brakiem czasu na wysłuchanie ich problemów i uwzględnienie sytuacji życiowej.
Dzisiaj pacjenci są bardziej świadomi swoich dolegliwości i starają się posiąść jak najwięcej informacji na ich temat, głównie z internetu. Chcą jednak, by lekarz traktował ich po partnersku i wspólnie przedyskutować swoje obawy i pytania. Z drugiej strony lekarze mają ograniczenia systemowe i bardzo dużo pacjentów, co powoduje sporą presję, by poradzić sobie ze wszystkim. Aby rozwiązać ten problem, zarówno lekarz, jak i pacjent powinni wspólnie wypracować rozwiązanie, które zapewni wygodne rozmowy i skuteczne leczenie.
Jednak występujące często nadmierne obciążenie pracą lekarzy, przepisy i procedury, brak wsparcia, wyśrubowane wymagania czy niska samoocena to wszystko ma wpływ na wypalenie zawodowe. Czasami również nawet najbardziej zaangażowani lekarze tracą zapał i zaczynają czuć się zmęczeni i bezradni względem tego, co się dzieje.
Wypalenie zawodowe to stan, w którym osoba jest wyczerpana po długotrwałym stresie wywołanym pracą. Może ona wystąpić u osób, które pracują w branży związanej z opieką nad innymi ludźmi, gdzie trudne sytuacje i ograniczone możliwości wpływania na wynik są często spotykane. Lekarze, zwłaszcza ci, którzy pracują na wielu etatach mogą szybko doświadczyć tego stanu, co może dodatkowo utrudniać ich codzienne funkcjonowanie.
A jakie są objawy wypalenia?
Objawy wypalenia są wielowymiarowe. U lekarza może ono pojawiać się jako poczucie permanentnego zmęczenia, złe samopoczucie i niemożność odnalezienia satysfakcji z wykonywanego zawodu. Następnym etapem jest dystansowanie się od pacjentów, co może wyrażać się w mniejszej ilości czasu poświęconego pacjentowi, czy też w traktowaniu go bezosobowo. Taka postawa może z kolei prowadzić do utraty zaufania do lekarza i braku motywacji do współpracy. W takich przypadkach pacjent może zacząć wyrażać swoje niezadowolenie, domagać się uwagi, a nawet odmawiać stosowania się do zaleceń.
Łatwo zauważyć, że taka postawa pacjenta może powodować stres i frustrację u lekarzy. To z kolei prowadzi do trzeciego etapu wypalenia zawodowego, jakim jest cynizm. Lekarz może wtedy skupić się na obwinianiu pacjentów za problemy, których doświadcza w pracy, mówiąc na przykład: „nikt mi nie płaci, bym rozmawiał z pacjentami”. Taka postawa wywołuje wzajemne pretensje między lekarzami i pacjentami, które z czasem prowadzą do poczucia bezsensu własnej pozycji zawodowej i chęci zmiany pracy.
Jednym z najskuteczniejszych sposobów na zapobieganie wypaleniu jest prowadzenie zdrowego stylu życia. Zdrowe odżywianie, ruch, wypoczynek, odpowiednia ilość snu i relaks to najważniejsze elementy składające się na zdrowy styl życia. Zdrowy styl życia pozwolić lekarzom na regenerację i zwiększenie wydajności, a także zmniejszenie ryzyka wystąpienia wypalenia. Ważne jest również, aby zapewnić lekarzom wsparcie od kolegów i przełożonych, oraz zagwarantować godne wynagrodzenie za ich ciężką pracę.
Dobrze zorganizowana praca, zarówno w sferze planowania, jak i wykonywania zadań, może znacznie zmniejszyć prawdopodobieństwo wystąpienia wypalenia. Pracodawcy powinni zapewnić swoim pracownikom odpowiednią ilość czasu na odpoczynek oraz wsparcie psychologiczne, które umożliwią lekarzom zachowanie zdrowych relacji międzyludzkich i zwalczanie stresu. Takie wsparcie może okazać się niezbędne w utrzymywaniu zdrowia psychicznego i fizycznego lekarzy.
Jakie są mechanizmy ochrony przed wypaleniem?
Aby zminimalizować ryzyko wypalenia zawodowego, ważne jest, aby wykonywać pracę z pasją, zaangażowaniem i czerpać z niej satysfakcję oraz regularnie odpoczywać. Inne techniki ochrony mogą obejmować umiejętność sprawowania kontroli nad przepływem informacji, zwłaszcza w sytuacjach stresowych, trzymanie się planu i budowanie systemu wsparcia wśród współpracowników i znajomych. Ważne jest też, aby wykonywać swoją pracę zgodnie z własnymi wartościami i przekonaniami, zamiast podążać za modą lub naciskami z zewnątrz. Oprócz tego ważne jest, aby okresowo przeprowadzać „zdrowy bilans” swojej pracy i życia prywatnego, aby upewnić się, że jesteś na dobrej drodze. Ważne jest również, aby zawsze mieć na uwadze swoje zdrowie psychiczne, fizyczne i emocjonalne – jeśli czujesz, że jesteś przeciążony lub nie radzisz sobie z emocjami, szukaj profesjonalnej pomocy.
Odpowiedź na to pytanie wymaga zrównoważonego podejścia – takiego, które będzie w stanie zachować równowagę między zapewnieniem pacjentowi odpowiedniego szacunku, a zadbanie o dobrostan emocjonalny lekarza. Należy zatem złożyć się z połączenia dwóch cech: empatii i wyważenia. Umożliwia to lekarzowi zrozumienie stanu psychicznego pacjenta i zapewnienie mu odpowiedniej opieki, jednocześnie chroniąc lekarza przed nadmiernym obciążeniem psychicznym.
Chociaż wielu mentorów w klinikach uczy młodych lekarzy, by nie angażowali się zbyt mocno w relacje z pacjentami, istnieje inne podejście, które może okazać się bardziej satysfakcjonujące i skuteczniejsze. Oznacza ono dostrzeganie potrzeb pacjenta i na nich odpowiadanie, bez konieczności identyfikowania się z jego cierpieniem. Nie jest to obciążenie, ale sposób na sprawienie, by leczenie przyniosło dobre efekty, wdzięczność chorego i jego bliskich. Wręcz przeciwnie, troska o pacjenta nasyca energią i motywacją.
Dlatego ważne jest wypracowanie tego umiejętności.
Tak, wypracowanie umiejętności empatii jest bardzo ważne! Wyraźnie widać, że lekarz, który potrafi wczuć się w pacjenta, zadawać właściwe pytania i nawiązać odpowiedni kontakt, zazwyczaj radzi sobie lepiej. Taki lekarz będzie w stanie zdiagnozować chorobę i wybrać najlepsze leczenie. Empatia może być także pomocna w zrozumieniu, co pacjentowi dolega, jeśli choroba ma podłoże psychologiczne. Empatia pomaga lekarzom w osiągnięciu lepszych wyników leczenia.
Jak widać, empatia jest jedną z najważniejszych umiejętności, jaką powinien posiadać lekarz.
Oczywiście, empatia jest jedną z najważniejszych umiejętności, jaką powinien posiadać lekarz. Nie da się w pełni zrozumieć pacjenta bez empatii, a bez zrozumienia nie można wykonać dobrego zawodu w tej dziedzinie. Empatia jest jak most łączący lekarza z pacjentem, pozwalający na uzyskanie wiarygodnych informacji i postawienie właściwego wniosku. Empatia jest także ważna, aby móc załagodzić trudną sytuację, która czasem występuje między lekarzem a pacjentem.
Rozumiem, że wymagania czasowe są trudne do spełnienia – zwłaszcza że spotyka się pacjenta, którego najczęściej poznaje się tylko raz w życiu. Jednakże przy odpowiednim zarządzaniu czasem, wciąż istnieje możliwość stworzenia prawdziwego zaangażowania w trudną sytuację pacjenta, nawet w ramach krótkiego spotkania. Co więcej, dokumentacja medyczna może zostać zredukowana do minimum, aby wykorzystać jak najwięcej czasu na budowanie więzi z pacjentem.
Kiedy decydujemy się przyjąć obowiązki w zawodzie medycznym, powinniśmy być świadomi i gotowi na wykonanie danego zadania. Wiadomo, że nie jest to łatwe, ale to my sami decydujemy, czy jesteśmy w stanie wykonać daną pracę. Niezależnie od trudności, wielu lekarzy wykazuje się wyjątkowymi umiejętnościami w skupieniu się na pacjencie w krótkim czasie i profesjonalnym przeprowadzeniu wizyty.
Lekarze szukają sposobów na radzenie sobie ze skrajnymi emocjami, jakie pojawiają się w sytuacjach zbliżonych do śmierci lub ciężkiej, nieuleczalnej choroby pacjenta. Wiadomo, że te trudne doświadczenia mają wpływ na ich psychikę. Dlatego też wypracowywane są mechanizmy, których celem jest wsparcie w tych trudnych chwilach.
W przypadku bardzo silnych emocji istnieje wiele sposobów radzenia sobie. Przeformułowanie poznawcze to jedno z nich, które polega na przyjęciu nowego, bardziej realistycznego punktu widzenia na trudną sytuację, a także na wyrażeniu trudnych uczuć, co można uczynić na zewnątrz lub skorzystać z wsparcia innych osób. Alternatywnie, można odreagować emocje za pomocą ćwiczeń fizycznych lub zażyć środki uspokajające. Niemniej jednak, lekarze często nie zwracają uwagi na emocje, ponieważ są one uważane za nieprofesjonalne. Oznacza to, że wielu z nich samodzielnie próbuje poradzić sobie z trudnymi sytuacjami, będąc przekonanym, że musi być silny.
Wciąż jednak wiele osób odnosi się do lekarzy jako do ludzi, którzy są w stanie pomóc w każdej sytuacji. Cenimy ich za umiejętności medyczne, ale również za ich zaangażowanie, poświęcenie i troskę o zdrowie pacjentów.
Lekarze są wielką siłą napędową w systemie ochrony zdrowia. Dzięki nim wielu ludziom udaje się wrócić do zdrowia. Ich wiedza, kompetencje i empatia są prawdziwym darem dla społeczeństwa.
Lekarz zawsze ma na względzie wiedzę medyczną oraz doświadczenie, aby wystawić właściwą diagnozę i zaproponować odpowiednie leczenie. Jednakże w sytuacji, kiedy pacjent jest nieuleczalnie chory, lekarz ma obowiązek zachować szczególną ostrożność i wyważyć wszystkie za i przeciw, aby nie zabrać pacjentowi i jego najbliższym nadziei. Przy odpowiednim nastawieniu pacjenta, leczenie może przebiegać znacznie lepiej, a on sam będzie miał więcej siły, aby walczyć o swoje zdrowie.
Leczenie pacjentów ciężko chorych jest wyjątkowo skomplikowane. Nawet najbardziej doświadczeni lekarze nie są w stanie dokładnie przewidzieć, jak długo ich pacjent pozostanie przy życiu. Dlatego kiedy lekarz mówi pacjentowi dokładną datę, kiedy jego życie dobiegnie końca, nie powinien traktować tego poważnie, ponieważ w rzeczywistości nikt nie jest w stanie przewidzieć takiego scenariusza. Wiele osób, które trafiły do hospicjum, żyło dłużej niż przewidywano, a nawet zdarzały się przypadki wyleczenia. Stąd też, zaleca się lekarzom, aby nie mówili pacjentom, że mają miesiąc życia, lecz raczej, że ich życie będzie dłuższe niż miesiąc. W latach 80. ubiegłego stulecia przeprowadzono badania, które wykazały, iż pacjenci różnią się między sobą, jeśli chodzi o informacje, które chcą usłyszeć od lekarza. Dlatego też, ważne jest, aby lekarz zapytał pacjenta, jakie konkretnie informacje o swojej chorobie chciałby usłyszeć. Ten prosty krok zaoszczędzi czas i pomoże pacjentowi w poczuciu bezpieczeństwa.
Dlatego należy stawiać na dialog podczas kontaktu z pacjentem. Dialog pozwala nie tylko poznać lepiej pacjenta, ale też zmotywować go do zmiany zachowań, które są szkodliwe dla zdrowia. Przez dialog możemy przekonać pacjenta do tego, że dana terapia jest dla niego najlepsza i pomoże mu wyleczyć się. Wymaga to jednak czasu i zaangażowania lekarza.
Kontakt z pacjentem powinien być wzajemny, otwarty i szanujący. W takich warunkach pacjent czuje się bezpiecznie i zaufany. Dzięki temu lekarz ma możliwość zbudowania relacji z pacjentem i lepiej zrozumieć jego potrzeby i problemy. W ten sposób lekarz może wybrać najlepszą strategię leczenia i wspierać pacjenta w jego procesie leczenia.
Pacjenci mogą się bać mówić o swoich doświadczeniach w gabinecie, ponieważ mogą usłyszeć ocenę, że nie poradzili sobie z chorobą, nawet jeśli dopiero niedawno zdiagnozowano ich stan i jeszcze uczą się kontrolować czynniki, takie jak glikemia, które często są nieprzewidywalne.
Dobrym sposobem na zachowanie skutecznej relacji lekarz-pacjent jest zweryfikowanie własnych postrzeganych ról i przyjęcie partnerstwa. Lekarz staje się mentorem, a pacjent staje się partnerem w leczeniu swojej choroby. W takim przypadku może dojść do wzajemnego szacunku, zrozumienia i współpracy. Wspólnym celem jest wspieranie pacjenta w zdobywaniu wiedzy o swoim stanie zdrowia, w celu wprowadzenia zmian, które poprawią jego stan. Lekarz powinien wykorzystać swoją wiedzę i doświadczenie w zakresie edukacji i wsparcia pacjenta w tym procesie. Jest to także okazja, aby wzmocnić samodzielność pacjenta i wzmocnić jego poczucie kontroli nad swoją chorobą. W ten sposób, lekarz może wprowadzić pozytywne i motywujące podejście do leczenia pacjenta, zamiast krytykowania i oczekiwania posłuszeństwa.
Aby ułatwić dialog z lekarzem, należy przede wszystkim zadbać o przygotowanie. Możesz zebrać wszystkie wymagane dokumenty, przygotować listę pytań i obserwacji, a także wybrać dobrego adwokata, jeśli uważasz, że jest to konieczne. Dzięki temu będziesz w stanie skoncentrować się na swojej wizycie i lepiej przedstawić swoje potrzeby lekarzowi. Warto także skorzystać z porad eksperta medycznego, który może pomóc Ci w interpretacji diagnozy i porad lekarskich.
Nie twierdzę, że wszystko jest złe. Są miejsca, gdzie przeprowadzane są solidne badania, a lekarze są w stanie zapewnić pacjentom wysokiej jakości opiekę. Ale musimy być świadomi tego, że w wielu gabinetach nadal panuje niski poziom opieki. Potrzebujemy więc dalszych zmian, aby wszyscy pacjenci mieli dostęp do najlepszej możliwej opieki.
Kiedyś lekarze otrzymywali dużą swobodę działania, a teraz są zmuszeni do przestrzegania sztywnych standardów i algorytmów. Aby zapewnić skuteczne leczenie, musimy pozwolić na elastyczne dopasowanie obu stron relacji terapeutycznej – pacjenta i lekarza. Oznacza to, że lekarz musi zrozumieć, że każdy pacjent jest inny i wymaga indywidualnego podejścia. Takie podejście będzie skuteczne tylko wtedy, jeśli obie strony będą zaangażowane. Może nie zawsze będziemy mieli do czynienia z idealnymi pacjentami, ale lekarz nie powinien zapominać o swoim zobowiązaniu do traktowania każdego pacjenta z szacunkiem i akceptacją.
Jedną z pierwszych rzeczy, jakie zauważyłam jako początkująca lekarka w latach 80., była bieda w szpitalu. Wszystko było wtedy na wskroś szare. Jednak lekarze starali się, by zapewnić pacjentom dobre leczenie. Wówczas nikt nie mówił o tym, by lekarz był odpowiedzialny za koszty leczenia. W przeciwieństwie do dzisiejszych czasów, gdy zmuszani jesteśmy do przestrzegania sztywnych standardów. Tak naprawdę, wszystko sprowadza się do tego, by ochrona zdrowia nie była traktowana jak maszyna, lecz jako relacja między człowiekiem a lekarzem, w której obie strony mają wkład.
Dr Ewa Kucharska to wybitna specjalistka w zakresie psychologii klinicznej, która pełni obowiązki Kierownika Zakładu Psychologii Zdrowia w Instytucie „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka”. Jej prace łączą elementy kliniczne z dydaktycznymi, a jej dorobek obejmuje ponad 110 publikacji oraz artykułów w czasopismach naukowych i rozdziałów w podręcznikach akademickich.
Na podstawie aktualności z serwisu: pap-mediaroom.pl
