Aby w jak największym stopniu skorzystać z dostępnych funduszy na politykę spójności w nowej perspektywie finansowej UE na lata 2021-2027, Polska powinna wykorzystać zmiany w celach i zasadach rozdziału środków. Z ogólnej kwoty 330 mld euro na ten cel przypadającej Unii Europejskiej, Polsce przysługuje 76 mld euro. Przygotowując się na korzystanie z tych funduszy, Polska powinna wybrać możliwości finansowania, które są najbardziej odpowiednie do jej potrzeb i wyzwań.
Polityka spójności w latach 2014-2020 była głównym źródłem finansowania inwestycji rządowych w UE, stanowiąc 14% całościowych inwestycji oraz aż 52% w państwach objętych polityką spójności. W nadchodzącym okresie 2021-2027 polityka ta będzie nadal zapewniać wsparcie dla zmniejszenia różnic w poziomie rozwoju społecznego i gospodarczego między poszczególnymi państwami i regionami członkowskimi Unii Europejskiej.
Nowa perspektywa finansowa Unii Europejskiej ma na celu wspieranie dążeń do osiągnięcia celów Unii w zakresie zrównoważonego rozwoju. Środki z EFRR i EFS+ będą przeznaczone na wsparcie projektów w regionach słabiej rozwiniętych, które wykazują największy potencjał w zakresie rozwoju gospodarczego. Natomiast FS będzie wspierać kraje objęte polityką spójności w dziedzinie ochrony środowiska naturalnego oraz rozwoju sieci transeuropejskich.
W ramach nowej perspektywy finansowej UE na lata 2021-2027 Polska będzie nadal cieszyć się największymi korzyściami polityki spójności. Jednakże, w stosunku do poprzedniej perspektywy na lata 2014-2020, wprowadzono szereg istotnych zmian i nowości.
W ramach polityki spójności na lata 2021-2027 zdefiniowano pięć celów, które mają odzwierciedlać potrzeby rozwojowe krajów Unii Europejskiej i ich regionów. Sformułowano je w ogólny sposób, by dać państwom i ich regionom szansę na wykorzystanie swoich unikalnych zasobów. Ćwierć z celów ma charakter sektorowy – CP 1 (Bardziej konkurencyjna i inteligenta Europa), CP 2 (Zielona, nisko-emisyjna, zmierzająca w kierunku zero-emisyjności Europa), CP 3 (Bardziej skomunikowana Europa) i CP 4 (Europa społeczna i włączająca społecznie) – a jeden – CP 5 (Europa bliska obywatelom) – terytorialny.
W ramach nowej perspektywy finansowej Unia Europejska wprowadziła Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji (FST), aby wspierać regiony, które najbardziej odczuwają skutki transformacji energetycznej i ekologicznej.
Dostrzegając potrzebę wsparcia regionów, nowa polityka spójności w latach 2021-2027 wprowadza szereg nowych zmian. Wśród nich należy wyróżnić zmianę kryteriów alokacji funduszy, które wprowadzają wskaźniki pozwalające na dostosowanie wsparcia do aktualnych potrzeb. Wśród nich znalazły się bezrobocie wśród młodzieży, poziom edukacji, zmiany klimatu, integracja migrantów oraz jakość rządzenia. Ponadto, unijna polityka spójności wprowadza mechanizm tzw. przeglądu śródokresowego, który zapewni wsparcie regionom w zależności od zmieniających się warunków gospodarczych i społecznych.
Nowe przedsięwzięcia finansowane przez UE będą skoncentrowane na dostosowaniu się do wyzwań i priorytetów politycznych, takich jak zielona i cyfrowa transformacja gospodarcza, a także wdrożenie Europejskiego filara praw socjalnych. Dzięki temu UE będzie mogła lepiej realizować swoje cele w zakresie tworzenia zrównoważonego i innowacyjnego społeczeństwa.
Aby wesprzeć realizację transformacji zeroemisyjnej i cyfrowej, Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego ma za zadanie ukierunkowanie swojego wsparcia. W tym celu wyznaczono koncentrację tematyczną dla CP 1 i CP 2 (Europa bardziej inteligentna i Europa zeroemisyjna), a poziomy koncentracji zostały dostosowane do poziomu rozwoju gospodarczego kraju/regionu. W przypadku Polski wymagany poziom to co najmniej 25 proc. na CP 1 i co najmniej 30 proc. na CP 2.
Minimalny poziom wydatków z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) i Funduszu Spójności wynosi 30% i 37% odpowiednio, w celu osiągnięcia zamierzeń dotyczących ochrony klimatu.
Ponadto, w celu zapewnienia ochrony środowiska, wsparcie finansowe z EFRR i Funduszu Spójności ograniczono do inwestycji w zakresie transportu bezemisyjnego, w tym ruchu rowerowego i pieszego, oraz wyeliminowano możliwość finansowania infrastruktury lotniskowej, składowania odpadów i produkcji, przetwarzania, transportu, magazynowania lub spalania paliw kopalnych.
Czwarty cel polityki spójności (CP 4) poświęcony jest włączeniu społecznemu oraz aktywnemu wdrażaniu Europejskiego filara praw socjalnych. Z tego powodu, postępy w realizacji zasad filara będą systematycznie monitorowane w trakcie przeglądu śródokresowego, a do jego realizacji wykorzystywane środki ESF+.
W nowej perspektywie finansowej wprowadzono zatem zwiększoną warunkowość, aby zapewnić lepszą realizację celów unijnych, jednocześnie jednak zapewniając elastyczne wykorzystanie podejścia warunkowego. Dlatego też dostęp do środków finansowych jest uzależniony od spełnienia warunków horyzontalnych i tematycznych, od wykazania postępu w realizacji celów politycznych oraz od przyjęcia zobowiązań w odniesieniu do neutralności klimatycznej. Państwa członkowskie mają również możliwość elastycznego wyboru, jeśli chodzi o okres realizacji zadań, dzięki czemu mogą zwiększyć skuteczność i wydajność wykorzystania środków finansowych.
Kraje członkowskie mają teraz większą swobodę w wykorzystaniu środków unijnych w zależności od ich wewnętrznych potrzeb. Procedury przesuwania środków zostały zliberalizowane, pozwalając na przenoszenie do 20% z początkowej alokacji między EFRR, EFS+ i Fundusz Spójności. Ponadto, możliwe jest przesuwanie środków pomiędzy kategoriami regionów.
W nowej perspektywie finansowej kładzie się nacisk na wykorzystanie instrumentów finansowych oraz ograniczenie form dotacyjnych. Aby usprawnić przepisy dotyczące instrumentów finansowych, pozwala się na łączenie instrumentów i dotacji w ramach jednej operacji. Ponadto, w stosunku do poprzedniej perspektywy, skrócono przepisy dotyczące monitorowania, sprawozdawczości i ewaluacji, a także uproszczono zasady dotyczące kosztów zarządzania i opłat.
Polska będzie musiała wypracować nowe, bardziej zrównoważone i zintegrowane strategie inwestycyjne, które w pełni wykorzystają wspólne fundusze. W szczególności będzie to wymagać podjęcia wyzwań związanych z ochroną środowiska i zmianami klimatu, wzmocnienia cyfrowych i społecznych umiejętności oraz wsparcia włączenia regionalnego.
Polska musi przygotować się do wyzwań, jakie stawia nowa polityka spójności na lata 2021-2027. Zgodnie z celami i priorytetami UE nasz kraj musi wykorzystać fundusze polityki spójności, aby w pełni wykorzystać swój potencjał rozwojowy. Z tego powodu konieczne jest opracowanie i wdrożenie strategii, która będzie innowacyjna, spójna i zapewni udział wszystkim interesariuszom. W ten sposób będziemy w stanie dostosować się do wymagań i zmieniających się priorytetów UE, jednocześnie zapewniając skuteczne zarządzanie i wykorzystanie funduszy.
Pochodzenie informacji: pap-mediaroom.pl
