Światowy Tydzień Wiedzy o Antybiotykach, ustanowiony przez WHO w celu zapobiegania globalnej oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe, jest obchodzony w listopadzie. Polscy eksperci wypracowali rekomendacje, które przyczynią się do wprowadzenia systemowych zmian w celu walki z tym zjawiskiem. Zapraszamy do wzięcia udziału w tegorocznej edycji i wypracowania dalszych sposobów na zapobieganie oporności na antybiotyki.
Antybiotykooporność stanowi poważne zagrożenie dla ludzkości, a pandemia COVID-19 jeszcze bardziej wzmocniła ten problem. Według danych z 2019 roku, opublikowanych w czasopiśmie „Lancet”, na całym świecie zmarło 4,95 mln pacjentów z powodu zakażeń wywołanych przez bakterie oporne na antybiotyki, w tym 1,27 mln przez bakterie odporne na wszystkie dostępne antybiotyki[1]. WHO szacuje, że jeśli nie zostaną podjęte odpowiednie działania, do 2050 roku w skali globalnej może dochodzić do 10 milionów zgonów spowodowanych antybiotykoopornością.
Obecnie statystyki są niepokojące. Szacuje się, że 700 000 osób na całym świecie umiera każdego roku z powodu zakażeń bakteryjnych opornych na antybiotyki, ogromna liczba chorych jest hospitalizowana, a koszty leczenia wzrosły.
Nowe statystyki
Używanie antybiotyków w nadmiernych ilościach doprowadziło do sytuacji, w której wiele bakterii stało się opornych na ich działanie. Statystyki w tej kwestii są niepokojące – szacuje się, że każdego roku aż 700 000 osób umiera na całym świecie z powodu bakteryjnych zakażeń nieuleczalnych antybiotykami. Ogromna liczba chorych jest hospitalizowana, a koszty leczenia osiągnęły zatrważające poziomy.
Dlatego tak ważne jest, aby ludzie stosowali antybiotyki tylko wtedy, gdy są naprawdę konieczne, zgodnie z zaleceniami lekarza. Zapobieganie wystąpieniu skutków ubocznych antybiotyków jest niezbędne dla ochrony zdrowia ludzi na całym świecie.
„Dziś problem antybiotykooporności jest poważnym zagrożeniem dla zdrowia publicznego stale rosnącym w związku z nadużywaniem i niewłaściwym stosowaniem antybiotyków, między innymi w ambulatoriach, szpitalach, weterynarii, rolnictwie” – mówi dr hab. Anna Staniszewska, prezes Fundacji Obywatele Zdrowo Zaangażowani i adiunkt z Katedry i Zakładu Farmakologii Doświadczalnej i Klinicznej WUM.
Aby skutecznie zwalczyć antybiotykooporność i nadużywanie antybiotyków, potrzebujemy aktualnych danych. W 2019 roku wyraźnie widać, że liczba zgonów wynikających z oporności na antybiotyki jest większa niż te wywołane innymi schorzeniami. W Polsce w 2019 roku odnotowano 5 600 zgonów bezpośrednio związanych z opornością na antybiotyki oraz 24 100 zgonów pośrednio związanych z tym zjawiskiem[2].
Dlatego wykorzystanie wiarygodnych danych jest kluczowe, aby pomóc w skutecznej walce z antybiotykoopornością i nadużywaniem antybiotyków. Aby to osiągnąć, musimy ciągle monitorować sytuację oraz wdrożyć odpowiednie działania mające na celu poprawę.
„Ma to swoje konsekwencje ekonomiczne, w postaci ponoszenia nieuzasadnionych kosztów niepotrzebnej farmakoterapii, złego doboru antybiotyków czy przedłużającej się hospitalizacji, co z kolei przekłada się na koszty zwolnień lekarskich. W Unii Europejskiej przeznacza się około 1,5 mld euro na koszty związane z niewłaściwą antybiotykoterapią, z kolei w USA jest to 20 mld dolarów” – mówi profesor Marcin Czech z Polskiego Towarzystwa Farmakoekonomicznego i wskazuje na działania, które należałoby rozpocząć natychmiast, by skutecznie walczyć ze zjawiskiem antybiotykooporności. Wymienia wśród nich: edukację od najmłodszych lat (aby zwiększyć świadomość na temat antybiotykooporności), gromadzenie danych na temat zużycia antybiotyków, zmniejszanie liczby zakażeń poprzez odpowiednie zasady sanitarne (szczególnie w POZ) oraz racjonalizację stosowania antybiotyków w medycynie i weterynarii.
Dużym wyzwaniem dla epidemiologów, mikrobiologów czy wirusologów są migracje na terenie całej Europy związane z sytuacją polityczną. W związku z napływem uchodźców z Ukrainy, najczęściej nieszczepionych, powracają do Polski choroby niemal już zapomniane. Na to wszystko nakłada się kwestia nadużywania antybiotyków (przypisywanie leków na zapas) oraz niechęć do szczepień. Wspólnym elementem obu zjawisk jest brak zaufania społeczeństwa do ochrony zdrowia i nadmierne samoleczenie tym, „co zostało w domu po poprzednich chorobach”.
Zużycie antybiotyków wiąże się z wieloma kosztami ekonomicznymi i społecznymi, w tym wzrostem wydatków na leczenie, zwiększeniem liczby infekcji szpitalnych, bakteryjną odpornością na antybiotyki i wydłużonym czasem leczenia.
Ponadto, nadmierne stosowanie antybiotyków powoduje znaczne ryzyko wystąpienia powikłań i działań niepożądanych, takich jak biegunka, wymioty i zaburzenia żołądkowo-jelitowe.
Aby zmniejszyć zużycie antybiotyków, konieczne jest lepsze zarządzanie i monitorowanie jego stosowania, w tym wdrożenie systemu szpitalnego do kontroli i raportowania wykorzystania antybiotyków.
W celu skutecznego zarządzania wykorzystaniem antybiotyków potrzebne są wytyczne dotyczące stosowania antybiotyków, które powinny być przestrzegane w całej placówce.
Konieczne jest podejmowanie działań w celu zapobiegania nadmiernemu stosowaniu antybiotyków poprzez wspieranie szpitalnego systemu kontroli i raportowania wykorzystania antybiotyków oraz wdrażanie wytycznych dotyczących stosowania antybiotyków.
Konieczne jest również podjęcie działań edukacyjnych w celu zwiększenia świadomości w zakresie właściwego stosowania antybiotyków, w tym wprowadzenie programów szkoleniowych dla personelu medycznego i pacjentów.
Kontrola i raportowanie wykorzystania antybiotyków stanowi ważny element profilaktyki, który zapewnia, że antybiotyki są stosowane wyłącznie wtedy, gdy jest to naprawdę konieczne.
Programy edukacyjne mają na celu zwiększenie świadomości dotyczącej właściwego stosowania antybiotyków, w celu zmniejszenia zużycia antybiotyków i zapobiegania wystąpieniu działań niepożądanych.
Szpitalne zespoły ds. zakażeń szpitalnych odgrywają kluczową rolę w zapobieganiu nadmiernemu stosowaniu antybiotyków poprzez kontrolowanie i monitorowanie ich stosowania w danej placówce.
Należy zatem zwiększyć świadomość w zakresie właściwego stosowania antybiotyków, wdrażając szpitalny system kontroli i raportowania wykorzystania antybiotyków oraz wytyczne dotyczące stosowania antybiotyków.
Ponadto, należy wspierać szpitalne zespoły ds. zakażeń szpitalnych, aby zapewnić, że wytyczne dotyczące podaży antybiotyków są w danej placówce uregulowane i egzekwowane.
Naszą debatę ekspercką, zatytułowaną „Antybiotykooporność 2023 – i co dalej?”, otworzyliśmy zaangażowaniu wybitnych profesorów i ekspertów w dziedzinie medycyny oraz farmacji. Uczestniczyli w niej m.in.: prof. Ewa Augustynowicz-Kopeć, prof. Aneta Nitsch-Osuch, prof. Dagmara Mirowska-Guzel, prof. Justyna Kowalska, prof. Marcin Czech, dr hab. Ernest Kuchar, dr Iwona Korzeniewska-Rybicka, dr hab. Daniel Szulczyk oraz lek. Artur Prusaczyk. Dyskusja dotyczyła obecnej sytuacji dotyczącej antybiotykooporności, wyzwań oraz kierunków zmian systemowych, które mogą pomóc w walce z antybiotykoopornością. Przedyskutowano potrzebę stworzenia baz danych monitorujących zużycie antybiotyków na poziomie POZ, AOS oraz szpitali, opracowanie jasnych wytycznych dotyczących stosowania antybiotyków, zwiększenie wpływu zespołów kontroli zakażeń szpitalnych na podaż antybiotyków w placówkach medycznych oraz stworzenie map epidemiologicznych, którymi będą mogli posługiwać się lekarze rodzinni. Podsumowując, przyjęto jednomyślnie, że konieczne jest podjęcie działań w trybie pilnym i że powinny one być na bieżąco uaktualniane, w tym kontynuowanie kampanii edukacyjnej związanej ze szczepieniami ochronnymi.
Konieczne jest przyjęcie wielopłaszczyznowych rozwiązań systemowych, aby skutecznie zwalczać antybiotykooporność. Należy zapewnić odpowiednią organizację i wsparcie finansowe dla lekarzy prowadzących podstawową opiekę zdrowotną, aby lepiej kontrolować stosowanie antybiotyków i wprowadzać działania prewencyjne. Umożliwi to lekarzom i pacjentom współpracę w zakresie wyboru optymalnego leczenia, w którym antybiotyki staną się ostatecznym i skutecznym narzędziem.
Konieczne jest również zapewnienie wsparcia międzyresortowego, aby wzmocnić i uzupełnić działania podejmowane w zakresie leczenia antybiotykooporności. W tym celu należy współpracować z Ministerstwem Edukacji i Nauki, Ministerstwem Rolnictwa, Ministerstwem Środowiska i innymi odpowiednimi instytucjami. Taka współpraca pozwoli na wzmocnienie programów edukacyjnych, zapobieganie przemytu antybiotyków oraz zapewnienie lepszego zarządzania odpadami zawierającymi antybiotyki.
„Dużym uprawieniem byłoby wprowadzenie Strategii Narodowej/ Narodowego Programu dotyczącego antybiotyków, który byłby stale finansowany – mówi Anna Staniszewska. – Do prac nad nim powinni zostać zaangażowani eksperci z rynku, którzy czuwaliby nad wprowadzeniem odpowiednich zmian w systemie ochrony zdrowia. Dlatego cieszę się, że efektem debaty WUM jest wypracowanie dokumentu, który my jako Fundacja będziemy mogli dostarczyć decydentom. Mam nadzieję, że tym samym uda nam się zainicjować szerszą debatę na ten temat do której będą dołączać kolejne podmioty. Sam dokument nie jest inicjatywą jednorazową, stąd już teraz zapraszam do wspólnej dyskusji”.
Oporność na antybiotyki może stanowić realne zagrożenie dla zdrowia ludzi na całym świecie. Prawidłowe stosowanie antybiotyków to kluczowy czynnik pozwalający na skuteczne leczenie bakteryjnych zakażeń i chorób.
Badanie Globalnego obciążenia bakteryjnej odporności na antybiotyki w 2019 roku przeprowadzone przez Antimicrobial Resistance Collaborators zostało opublikowane w Lancet w 2022 roku. Wyniki badań wskazują na szerokie spektrum problemów związanych z antybiotykami. Badanie jest dostępne pod adresem https://doi.org/10.1016/ S0140-6736(21)02724-0.
Źródło dystrybucji: pap-mediaroom.pl
