Rodzice nie zawsze są w stanie w porę zauważyć pierwsze niepokojące objawy autyzmu u swojego dziecka. Symptomy te mogą pojawić się znacznie wcześniej niż 2. rok życia, dlatego ważne jest, aby uważnie obserwować dziecko i skonsultować się z lekarzem, jeśli uznamy, że występują jakieś niepokojące oznaki. Należy pamiętać, że autyzm to złożony zespół zaburzeń i nie wszystkie symptomy muszą być obecne u dziecka, aby dokonać postawienia diagnozy.
Dr hab. prof. UKEN Marta Korendo, z Uniwersytetu KEN w Krakowie, Centrum Metody Krakowskiej, wygłosiła 7. Ogólnopolską Konferencję „Zaburzenia ze spektrum autyzmu. Objawy, diagnoza, terapia dzieci i młodzieży” poświęconą niuansom diagnozowania zaburzeń autystycznych, zatytułowaną „Diagnoza dymensjonalna zaburzeń autystycznych jako podstawa skutecznej terapii”.
ICD-11, opracowana przez WHO, nie wprowadza już rozróżnienia między zespołem Aspergera, autyzmem i autyzmem atypowym – wszystkie te zaburzenia są objęte jednym pojęciem spektrum autyzmu. Polska jeszcze nie wdrożyła tej międzynarodowej klasyfikacji, dlatego obowiązująca w naszym kraju ICD-10 nadal zawiera oddzielne kategorie dla każdego z tych zaburzeń.
Klasyfikacja ICD ustanowiona przez Światową Organizację Zdrowia służy jako uniwersalny język dla wszystkich chorób, zaburzeń, urazów i przyczyn zgonów. Zawiera ona unikalne kody, które wspierają pracę medyków i epidemiologów. Wszelkie statystyki medyczne oparte na tej klasyfikacji pozwalają tworzyć użyteczny obraz zdrowia ludzi od narodzin do śmierci, co w konsekwencji umożliwia tworzenie skutecznej polityki zdrowotnej.
Klasyfikacja DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) stanowi podręcznik opracowany przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne, w którym zawarte są nazwy i kryteria diagnostyczne dotyczące zaburzeń psychicznych. Ta klasyfikacja jest porównywalna do ICD (International Classification of Diseases).
Diagnoza dziecka wpływa na rodzaj terapii, świadczeń i ścieżek edukacyjnych, do których może ono mieć dostęp.
Rodzice często bagatelizują objawy autystyczne, które są widoczne w pierwszych miesiącach życia. Obejmuje to brak zainteresowania twarzą, brak wskazywania palcem na przedmioty i brak reakcji na własne imię. Warto pamiętać, że w szczególności brak zainteresowania twarzami w pierwszych 6 miesiącach życia jest istotnym wskaźnikiem diagnozy autyzmu.
Badanie przeprowadzone przez wykładowcę wykazało, że 11 autystycznych i 11 zdrowych dzieci wykazywało znaczące różnice w zachowaniach. Przy pomocy domowych nagrań z pierwszych urodzin, wykazano, że dzieci autystyczne miały mniejsze zainteresowanie twarzami, rzadziej wskazywały obiekty innym osobom i mniej reagowały na swoje imię. Wyniki te potwierdzają wyniki wielu większych badań z innych krajów. Profesor podkreśliła, że diagnoza autyzmu powinna być postawiona jak najwcześniej, ponieważ obecny poziom doświadczenia wskazuje, że diagnoza po 2. roku życia jest zbyt późna.
„Rodzice mówią: >>Do 2. roku życia rozwijał się prawidłowo, potem przyszło coś<>nie<>Coś się dzieje<<. Autyzm jest schorzeniem o podłożu neurobiologicznym – każdy kolejny etap życia zabiera dziecku kolejne prawidłowe umiejętności” – tłumaczy Marta Korendo.
Zmiany w zachowaniu dziecka wraz z wiekiem są jednym z głównych wyzwań w diagnozowaniu autyzmu.
Śledząc rozwój dziecka, rodzice mogą zauważyć, że wraz z wiekiem mogą pojawiać się nowe symptomy autyzmu.
Wykład badaczki skupił się na pokazaniu, jak różnorodne mogą być objawy autyzmu, od czego zależy niuansowanie diagnozy i jak ważne jest, aby na bieżąco śledzić postępy dziecka.
Diagnozowanie autyzmu jest trudnym zadaniem, ponieważ wymaga ono ciągłego monitorowania postępów dziecka i zmian w jego zachowaniu.
Doświadczenia rodziców i specjalistów udowadniają, że autyzm nie jest jednolity w swoich objawach i zmienia się wraz z wiekiem dziecka.
Istotne jest, aby zrozumieć, jak wiele różnych objawów może wystąpić i jak ważna jest ostrożność w diagnozie, szczególnie w przypadku dzieci.
Rozwój dziecka jest czynnikiem, który znacznie wpływa na postrzeganie autyzmu, gdyż zmiany w zachowaniu i umiejętnościach dziecka wymagają stałego monitorowania i aktualizacji diagnozy.
Badaczka wskazała, że diagnoza autyzmu powinna być ustalona na podstawie długoterminowego śledzenia postępów dziecka, ponieważ objawy tego zaburzenia mogą się zmieniać wraz z wiekiem.
Uświadomiwszy rodzicom i profesjonalistom, jak złożona i zmienna może być diagnoza autyzmu, wykład zwrócił uwagę na konieczność dokładnego i systematycznego monitorowania postępów dziecka.
Odpowiednią diagnozę autyzmu można ustalić tylko wtedy, gdy będzie się śledzić przebieg rozwoju dziecka, zmiany w jego zachowaniu i szybkość postępów.
Rodzice muszą wiedzieć, że skuteczna diagnoza autyzmu wymaga stałego monitorowania rozwoju dziecka, aby uwzględnić zmiany w zachowaniu i umiejętnościach wraz ze wzrostem wieku.
Iga ma 8 miesięcy i jej zachowanie jest znacząco przewyższające normę wiekową. Nie wykazuje ona jednak gaworzenia ani dialogowych reakcji werbalnych, słabo naśladuje ruchy i mimikę, a jej kontakt wzrokowy jest wybiórczy. U ojca Igi występuje Zespół Aspergera, co może zwiększać ryzyko wystąpienia objawów ze spektrum autyzmu u dziecka.
Iga wykazuje zdolności przewyższające standardowe dla jej wieku. Dziecko wykazuje jednak brak gaworzenia i reakcji werbalnych, słabo naśladuje mimikę i ruchy oraz jej kontakt wzrokowy jest wybiórczy. Ponieważ w jej rodzinie występuje Zespół Aspergera, istnieje szansa, że może ona rozwinąć objawy związane ze spektrum autyzmu.
Dalia, 7, 5 mies., wykazuje wyraźny brak zainteresowania kontaktem bliskim. Jej nawiązywanie kontaktu wzrokowego jest bardzo krótkie i wybiórcze, zdecydowanie preferując patrzenie na twarze z dystansu. Dziewczynka wykazuje trudności w powracaniu do twarzy po odwróceniu uwagi obiektem. Chociaż lubi okazywane przytulanie, wyraźnie dawkuje relacje i kontakt. Słabo gaworzy, wydając głównie dźwięki, które pojawiają się, gdy wkłada przedmioty do ust. Ojciec dziewczynki odczuwa wyraźne cechy zaangażowania w jej wychowanie.
Dalia, 7, 5 mies. wykazuje niewielkie zainteresowanie bliskim kontaktem. Jej kontakty wzrokowe są krótkie i nie trwają dłużej, niż wymaga tego sytuacja. Przytulanie jest przez dziewczynkę akceptowane, ale wyraźnie dawkowane. Zamiast mówić, woli wkładać przedmioty do ust. Ojciec dziewczynki dostrzega wyraźne cechy zaangażowania w jej wychowanie.
Lucja ma 11 miesięcy i wykazuje szereg zaburzeń rozwojowych. Reakcje na twarze pojawiły się dopiero w 4 miesiącu, a wcześniej dziecko zwracało uwagę tylko na lampy. Nie buduje ona również prawidłowo pola wspólnej uwagi, nie reaguje na wskazywanie palcem oraz nie nawiązuje prawidłowego kontaktu wzrokowego. Lucja nie posiada również umiejętności rozumienia znaczenia nawet prymarnych słów, takich jak „mama”. Ciąża Lucji była z powikłaniami oraz poród „trudny” i przedwczesny, co wpłynęło na pojawienie się zaburzeń rozwojowych.
Lucja wykazuje zdecydowane postępy w zakresie rozwoju społecznego. Aktualnie reaguje na swoje otoczenie, w tym twarze innych ludzi. Jest w stanie utrzymywać kontakt wzrokowy, reaguje na wskazywanie palcem, oraz wykazuje umiejętność rozpoznawania słów takich jak „mama”.
Autyzm jest złożoną chorobą z wieloma objawami. Każdy autystyczny pacjent ma swój indywidualny przypadek i powinien otrzymać specjalistyczną opiekę, która pomoże mu w rozwoju. Do objawów autyzmu zalicza się zaburzenia komunikacji, zachowania, zdolności poznawczych i interakcji społecznych.
Spektrum autyzmu: zróżnicowane objawy
Znaczenie dokonania diagnozy wyjaśnia przykład, który podaje Marta Korendo: dziecko w wieku lat dwóch i ośmiu miesięcy, które mówi słabo, otrzymało diagnozę „autyzm atypowy”.
Autyzm jest skomplikowaną chorobą, która ma wiele objawów. Każdy pacjent z autyzmem ma swój wyjątkowy przypadek i wymaga specjalnego leczenia, które pomoże mu w rozwoju. Objawy autyzmu obejmują zaburzenia komunikacji, zachowania, zdolności poznawczych i interakcji społecznych.
„Kiedy chłopiec trafił do mnie na diagnozę, miał już trzy lata i cztery miesiące. Był o krok od pójścia do przedszkola w grupie specjalnej dla dzieci autystycznych. Miał diagnozę >>autyzm atypowy<>Czy to wszystko, czy coś jeszcze?<<. Oczywiście, to dziecko nie miało autyzmu atypowego, a zespół Aspergera. Dla niego grupa specjalna w przedszkolu byłaby katastrofą życiową. Świetnie sobie radzi w przedszkolu integracyjnym i nie ma najmniejszych problemów z dalszym rozwojem” – opowiada Marta Korendo.
Ekspertka odkryła, że kryterium wyróżniającym autyzm od zespołu Aspergera jest brak lub obecność zaburzeń rozwoju mowy. Oznacza to, że dzieci niemówiące do trzeciego roku życia mogą być zdiagnozowane jako „autyzm” lub „autyzm atypowy”, choć objawy, które występują u nich wskazują na zespół Aspergera.
Badaczka wykazała, że jednym z kluczowych czynników odróżniających autyzm od zespołu Aspergera jest kwestia zaburzeń rozwoju mowy. To oznacza, że dzieciom niemówiącym do trzeciego roku życia można postawić diagnozę „autyzm” lub „autyzm atypowy”, mimo że ich objawy bardziej przypominają zespół Aspergera.
„Praktyka w diagnozowaniu zaburzeń ze spektrum autyzmu uczy, że tak wyraźne granice nie istnieją. Gdy przychodzi na diagnozę dziecko, odhaczamy objawy. Jak się zgadzają, ma autyzm, jak nie – nie ma. Na takim uproszczonym myśleniu >>poległo diagnostycznie<>Autyzm atypowy<>wysypem<< autyzmu atypowego. To właśnie jest dowód, jak nie potrafimy dymensjonalnie patrzeć na zaburzenie. Gdybyśmy rozumieli wieloaspektowość, zróżnicowanie wewnętrzne, różnorodność nasilenia cech, nie mielibyśmy autyzmu atypowego. Mielibyśmy autyzm czy zespół Aspergera w lekkim nasileniu albo w znacznym” – tłumaczyła Marta Korendo.
Język to narzędzie, które umożliwia nam porozumiewanie się. Niezależnie od tego, czy jest to mowa, czy inna forma komunikacji, język jest kluczowy do wyrażania naszych myśli i uczuć.
Mimo, że istnieją dzieci, które nie mówią, to wciąż są one w stanie porozumiewać się za pomocą języka. Posiadanie alfabetu drewnianego lub innych narzędzi komunikacyjnych, pozwala na tworzenie zdania i odpowiadanie na pytania.
Odpowiednio dobrana terapia może ożywić język w umyśle dziecka i dać mu możliwość wyrażania siebie. Język jest głównym środkiem komunikacji i wyrażania swoich uczuć, dlatego powinien być szanowany przez wszystkich.
„W jaki sposób mamy rzetelnie oceniać zaburzenia ze spektrum autyzmu pod kątem rozwoju intelektualnego? Jakie narzędzia mamy do tego, żeby jednoznacznie i z całą pewnością określić, czy dziecko autystyczne jest w normie intelektualnej czy nie? Jak mamy udowodnić normę intelektualną u dzieci z zespołem Aspergera, które przychodzą do nas i mówią: >>Nie zrobię tego zadania, bo nie<>Dlaczego ludzie trwają i uchodzą? Kto robi światło?<<” – kontynuuje.
Jednakże, należy pamiętać, że diagnoza autyzmu może być bardzo trudna do postawienia. Obraz przebiegu rozwoju dziecka może być bardzo zróżnicowany, a matki są często zaniepokojone, widząc drobne zmiany w zachowaniu dziecka. Dlatego należy wziąć pod uwagę różne objawy i konieczne może być okresowe monitorowanie rozwoju dziecka, aby wcześnie wykryć ewentualne nieprawidłowości.
Marta Korendo zwraca uwagę, że diagnoza autyzmu nie ogranicza się do wyliczenia jego objawów. W przypadku niektórych dzieci może to być proces powolny i postępujący.
Diagnoza powinna obejmować trzy wymiary funkcjonowania i rozwoju dziecka, które można opisać w trzech stopniach:
- Pierwszy poziom to etapy rozwoju dziecka. Na tym etapie diagnoza powinna wskazać ewentualne zakłócenia i/lub zaburzenia rozwoju, które są wynikiem neurobiologicznego podłoża dziecka.
- Drugi poziom to ocena głębokości zaburzeń, gdzie diagnoza powinna wskazać, czy dany sygnał lub cecha są nasilone minimalnie, umiarkowanie czy maksymalnie.
- Na trzecim poziomie diagnoza powinna uwzględnić nakładanie się zjawisk, co pozwoli uniknąć błędnego wciskania wszystkiego w jedną szufladkę.
Aby uzyskać wyczerpującą diagnozę, należy odwołać się do trójstopniowego podziału zaburzeń opracowanego przez prof. Jagodę Cieszyńską-Rożek oraz Martę Korendo i opublikowanego w 2021 roku w „Dymensjonalnej diagnozie rozwoju dziecka”.
„Chodzi o podział na zaburzenia lekkie, znaczne, głębokie. Rozumiemy je w kontekście kontinuum, czego przykładem jest ocena komunikacji werbalnej w zespole Aspergera. Jeśli dziecko ma go w stopniu lekkim, w języku może nie mieć śladów zaburzenia. Ale może się też pojawić opóźnienie wymowy, co nie musi być powiązane z zespołem Aspergera. Mogą być drobne sygnały, jak problemy z naprzemiennością komunikacji czy pojawiać się słowa bardzo charakterystyczne dla zespołu Aspergera, nienormatywne dla wieku. W znacznym stopniu w zespole Aspergera pojawia się znacząco zmieniona jakościowo specyfika języka – przede wszystkim brak dialogu. Brak pytania >>dlaczego<>dlaczego<< – a to pytanie jest etapem rozwoju poznawczego. Umysł dziecka z tym zespołem zwraca uwagę na szczegóły, a nie na powiązania, więc nie pyta o nie, nie pyta o relacje. Bardzo charakterystyczny jest też nierównomierny rozwój słownictwa. Pojawiają się kominy językowe – słownictwo rozwijane ze względu na zainteresowania. Przy głębokim stopniu zespołu Aspergera pojawiają się schematyzmy językowe i charakterystyczna narracja przez skojarzenia, pojawiają się echolalie, brak pytań albo cytaty z wypowiedzi innych osób, ewentualnie opóźniony rozwój mowy” – tłumaczy Marta Korendo.
Treść pochodzi z serwisu: pap-mediaroom.pl
