Ministerstwo Sprawiedliwości ogłasza nowy projekt ustawy dotyczący niezależności prokuratury. Zmiany mają na celu zapewnienie prokuraturze autonomii i apolityczności poprzez szereg mechanizmów chroniących ją przed ingerencją władzy wykonawczej.
Projekt ustawy o zmianie ustawy Prawo o prokuraturze oraz niektórych innych ustaw, przygotowany w Ministerstwie Sprawiedliwości, ustala nowe stanowiska Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego, aby oddzielić ich funkcje i wzmocnić niezależność prokuratury.
Ważne jest, aby prokuratura była niezależna od władzy wykonawczej, ponieważ zapewnia to skuteczną kontrolę ewentualnego naruszania prawa przez rządzących. Bez niezależności, prokuratura może być wykorzystywana do realizacji celów politycznych. Dlatego rozdzielenie funkcji Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego powinno być konsekwentne i zapewnić rzeczywistą niezależność.
Ustawa z 2016 roku dotycząca prokuratury wprowadziła zmiany, które zjednoczyły urzędy Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego. Niestety, te zmiany zostały odebrane jako krok wstecz w niezależności prokuratury, co podważyło jej znaczenie w systemie państwowym.
Nowe przepisy z 2016 roku, dotyczące prokuratury, spowodowały zjednoczenie urzędów Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego. Niestety, zlikwidowały one niezależność prokuratury i podważyły jej znaczenie w systemie prawowym.
Ustawa z 2016 r. nadała Prokuratorowi Generalnemu znaczącą kontrolę nad bieżącymi działaniami prokuratury, umożliwiając mu zapoznanie się z prowadzonymi postępowaniami, uzyskiwanie informacji o planach prokuratorów oraz wpływ na ich decyzje, a nawet na rozstrzygnięcia procesowe.
Prokurator Generalny ma wiele uprawnień, które pozwalają mu wpływać na prokuratorów w kwestiach organizacyjnych, kadrowych, finansowych i dyscyplinarnych. Jest odpowiedzialny za powoływanie i odwoływanie osób z funkcji w prokuraturze, decyduje o awansach i delegacjach prokuratorów, oraz ma szerokie kompetencje w inicjowaniu i nadzorowaniu postępowań dyscyplinarnych.
Stworzenie stanowiska Prokuratora Krajowego jako pierwszego z zastępców Prokuratora Generalnego nie było wystarczające do zapewnienia oddzielenia sfery politycznej od sfery merytorycznej działalności prokuratury.
Zmiany wprowadzone w 2016 r. zostały skrytykowane przez Komisję Wenecką, która wyraziła obawy co do połączenia funkcji Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego. Komisja uznała, że nowa ustawa nie spełnia międzynarodowych standardów dotyczących procedury mianowania Prokuratora Generalnego oraz jego kompetencji, a także przyznaje Ministrowi Sprawiedliwości zbyt szerokie uprawnienia, co może prowadzić do nadużyć i politycznych manipulacji.
Najważniejsze zmiany zawarte w proponowanej ustawie dotyczą sposobu powołania Prokuratora Generalnego.
Zgodnie z proponowanymi przepisami, Prokuratora Generalnego powoła bezwzględną większością głosów Sejm, za zgodą Senatu.
Kandydatów na stanowisko Prokuratora Generalnego będzie mogło zgłosić co najmniej 35 posłów lub co najmniej 15 senatorów, Krajowa Rada Prokuratury, Rada Główna Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz organizacje pozarządowe, których zadania statutowe obejmują ochronę demokratycznego państwa prawnego, praworządności i praw człowieka.
2. Wymagania formalne dla stanowiska Prokuratora Generalnego
Aby zostać Prokuratorem Generalnym, osoba musi spełnić trzy ustawowe warunki. Po pierwsze, musi być prokuratorem w powszechnej jednostce organizacyjnej prokuratury lub prokuratorem Instytutu Pamięci Narodowej w stanie czynnym. Po drugie, musi mieć co najmniej 20-letni staż na stanowisku prokuratora lub sędziego. A po trzecie, musi zajmować stanowisko prokuratora przez co najmniej 10 lat bezpośrednio przed zgłoszeniem kandydatury na stanowisko Prokuratora Generalnego. Staż obejmuje również zatrudnienie na stanowisku asesora prokuratury lub asesora sądowego.
Nowe rozwiązanie ma na celu zapewnienie niezależności i profesjonalizmu osoby pełniącej funkcję Prokuratora Generalnego. Ponadto, ma zagwarantować, że osoba ta posiada niezbędną wiedzę i doświadczenie do skutecznego zarządzania złożoną strukturą prokuratury.
3. Ustanowienie Rady Społecznej przy Prokuratorze Generalnym
Planowany projekt zakłada utworzenie Rady Społecznej przy Prokuratorze Generalnym, co umożliwi społeczeństwu obywatelskiemu udział w funkcjonowaniu wymiaru sprawiedliwości. Rada będzie odpowiedzialna za wyrażanie opinii w istotnych kwestiach związanych z organizacją i działaniem prokuratury.
Skład Rady będzie obejmował po jednej osobie wskazanej przez Naczelną Radę Adwokacką, Krajową Radę Radców Prawnych, Rzecznika Praw Obywatelskich, Radę Główną Nauki i Szkolnictwa Wyższego; dwie osoby wskazane przez Radę Dialogu Społecznego oraz trzech przedstawicieli organizacji pozarządowych wskazanych przez Radę Działalności Pożytku Publicznego.
Nowa kadencja Rady będzie trwać 4 lata i rozpocznie się od pierwszego posiedzenia Rady.
Ustanowienie Krajowej Rady Prokuratury
Zgodnie z proponowanymi przepisami, nowym rozwiązaniem będzie wprowadzenie Krajowej Rady Prokuratury. Członkami Rady będą: prokurator wybrany przez zebranie prokuratorów Prokuratury Generalnej, prokuratorzy wybrani przez zgromadzenia prokuratorów w prokuraturach regionalnych – po jednym z każdej prokuratury regionalnej, przedstawiciel wybrany przez zebranie prokuratorów Instytutu Pamięci Narodowej oraz przedstawiciele Prezydenta, Marszałka Sejmu, Marszałka Senatu i Ministra Sprawiedliwości.
Skład Krajowej Rady Prokuratury będzie obejmować przedstawicieli środowiska zawodowego prokuratorów, jak również reprezentantów władzy ustawodawczej i wykonawczej.
Do obowiązków Rady będzie należało m.in. opiniowanie projektów aktów normatywnych dotyczących prokuratury, otrzymywanie informacji od Prokuratora Generalnego o działalności prokuratury, oraz wyrażanie opinii na temat stanu i rozwoju kadry prokuratury i kierunków szkolenia.
5. Niezależność finansowa prokuratury
Aby zagwarantować niezależność prokuratury, proponujemy wprowadzenie autonomii finansowej. Prokurator Generalny będzie odpowiedzialny za opracowanie budżetu prokuratury, który następnie zostanie przekazany Ministrowi Finansów w celu uwzględnienia w projekcie ustawy budżetowej. Dzięki temu prokurator będzie niezależny od władzy wykonawczej na etapie planowania budżetu.
Termin wpisania projektu ustawy – Prawo o prokuraturze oraz niektórych innych ustaw (UD95) do wykazu prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów to 15.07.2024 r. Planuje się, że projekt zostanie przyjęty przez Radę Ministrów w czwartym kwartale 2024 r. Następnie będzie on poddany szerokim konsultacjom publicznym, które mogą wpłynąć na jego ostateczny kształt, po czym trafi do Sejmu. Jeżeli zostanie uchwalony przez Sejm, ustawa zostanie przedłożona do podpisu Prezydentowi RP.
UWAGA: Publikowane komunikaty w serwisie PAP są prezentowane w oryginalnej formie dostarczonej przez nadawcę i nie są poddawane żadnym zmianom przez PAP SA. Nadawca komunikatu jest odpowiedzialny za jego treść zgodnie z postanowieniami art. 42 ust. 2 ustawy prawo prasowe. (PAP)
Wiadomości dystrybuowane przez: pap-mediaroom.pl
