PKP Intercity otrzymało 9 nowych lokomotyw Griffin, które osiągają prędkość 200 km/h. Te nowe pojazdy zostały wyprodukowane przez NEWAG jako część zamówienia obejmującego łącznie 15 lokomotyw tego typu. Całkowita wartość kontraktu na dostawę i utrzymanie tych pojazdów wynosi blisko 388 mln zł brutto.
Według wyroku NSA z 3 września 2024 r., spółka jest odpowiedzialna za oszustwa VAT-owskie dokonane przez jej pracownika, nawet jeśli nie miała o nich wiedzy. Sąd uważa, że firma powinna zapewnić odpowiednie nadzorowanie i kontrolę pracy, aby wykryć ewentualne nieprawidłowości. Oznacza to, że przedsiębiorcy powinni wprowadzać system nadzoru, w tym nadzór księgowy i prawny, nad działaniami swoich pracowników, aby uniknąć odpowiedzialności za oszustwa popełniane w ich imieniu.
Wystawca faktury jest zobowiązany do zapłaty podatku VAT zgodnie z przepisami prawa. Jednak w przypadku działalności przedsiębiorstw, odpowiedzialność za czyny pracowników może również spoczywać na pracodawcy. Zgodnie z art. 108 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, organy skarbowe występują do firmy, która widnieje jako wystawca faktury, bez względu na to, czy firma wiedziała o sporządzeniu dokumentu, czy nie.
Dlatego też, choć zasadniczo każdy odpowiada za swoje czyny, w przypadku podatku VAT, to wystawca faktury jest zobowiązany do zapłaty podatku, zgodnie z art. 108 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług. Jednakże, w przypadku działalności przedsiębiorstw, odpowiedzialność za czyny pracowników może również spoczywać na pracodawcy, co należy brać pod uwagę.
Konsekwencje wystawiania pustych faktur
Jeśli nieprawidłowości zostaną ujawnione po terminie rozliczenia VAT za dany okres, przedsiębiorcy muszą uregulować zaległy podatek oraz ponieść karę w postaci odsetek. Jeśli firma zostanie uznana za działającą niezgodnie z przepisami podatkowymi, to może grozić jej grzywna nawet 41 mln zł w 2024 r. (720 stawek dziennych) albo kara pozbawienia wolności, lub obie kary łącznie. Ponadto, fałszerstwo faktur penalizowane jest również przez Kodeks karny, za co przewidziana jest kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy do nawet 20 lat.
Wątpliwość Naczelnego Sądu Administracyjnego
Naczelny Sąd Administracyjny zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości UE w połowie 2022 r. z pytaniem dotyczącym odpowiedzialności za wystawienie fikcyjnej faktury przez pracownika bez zgody pracodawcy. Sąd pyta, czy zobowiązany do zapłaty VAT z takiej faktury powinien być pracownik czy pracodawca, oraz czy należyte nadzorowanie pracownika przez pracodawcę ma znaczenie dla odpowiedzi na to pytanie.
Fikcyjne faktury wystawiane przez pracownika
Sprawa przed NSA dotyczyła spółki z o.o. prowadzącej stację paliw, która była zarządzana przez managerkę od 2005 r. Kontrola podatkowa wykazała, że w latach 2010 – 2014 spółka wystawiła 1 679 tzw. pustych faktur, czyli takich które nie odzwierciedlają rzeczywistej sprzedaży towarów. Wyłudzono blisko 1,5 mln zł VAT.
Managerka zbierała prawdziwe paragony wystawione przez pracowników klientom, którzy ich nie pobierali, a następnie podpinała je pod faktury wystawiane na rzecz podatników VAT. Ci włączali faktury do rozliczeń VAT swoich firm, co pozwalało im obniżyć zobowiązania w podatku od towarów i usług. Faktury odzwierciedlały autentyczne paragony odpowiadające rzeczywistym sprzedażom, co utrudniało wykrycie procederu. Dodatkowo sporne dokumenty były rejestrowane w systemie stacji paliw w innym formacie niż rzetelne faktury wystawiane przez spółkę, a dostęp do nich był możliwy jedynie po odblokowaniu komputera managerki.
Firmy muszą być czujne, aby uniknąć odpowiedzialności za oszustwa popełnione przez swoich pracowników.
Według naczelnika urzędu skarbowego i Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie, spółka zawiniła, nie podejmując odpowiednich działań, aby zapobiec wystawieniu spornych faktur, co skutkuje koniecznością poniesienia odpowiedzialności (sygn. akt I SA/Lu 987/17). Trybunał Sprawiedliwości w wyroku z 30 stycznia 2024 r. odpowiedział na pytanie NSA, stwierdzając, że pracodawca może ponieść odpowiedzialność tylko wtedy, gdy nie wykazał należytej staranności w kontrolowaniu działań pracownika. TSUE wskazał na linię orzeczniczą Trybunału, zgodnie z którą podmiot gospodarczy musi podjąć wszelkie rozsądne środki, aby upewnić się, że dokonywane transakcje nie prowadzą do udziału w oszustwach VAT (sprawa C-442/22, P. sp. z o.o. przeciw Dyrektorowi Izby Administracji Skarbowej w Lublinie).
Pracodawca ma obowiązek należytego nadzoru nad swoimi pracownikami.
Według wyroku NSA z 3 września, spółka została obciążona odpowiedzialnością VAT zgodnie z art. 108 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług. Sąd uznał, że spółka nie dopełniła należytej staranności w nadzorze nad swoim pracownikiem, który prowadził przestępczą działalność przez ponad 3 lata. Brak kontroli nad komputerem managerki dowodzi zaniedbań pracodawcy w monitorowaniu procesu wystawiania faktur (sygn. akt I FSK 1212/18).
Metody zabezpieczenia dla firm
Aby zabezpieczyć się przed potencjalnymi zagrożeniami, firmy powinny wprowadzić środki nadzoru nad pracownikami, zwłaszcza w obszarach takich jak finanse, sprzedaż czy księgowość. Zaleca się stosowanie procedur kontroli wewnętrznej, które mogą być przeprowadzane przez wyspecjalizowanego pracownika, lub kontroli zewnętrznej, które mogą być przeprowadzane przez profesjonalny podmiot zewnętrzny (np. ksiegowosc-scs.pl).
W celu usprawnienia obiegu faktur i dokumentów finansowych, warto rozważyć powierzenie nadzoru księgowego wyspecjalizowanej firmie zewnętrznej. Można również skorzystać z usług outsourcingu księgowego, czyli zlecić obsługę księgową zewnętrznemu partnerowi. W obu przypadkach istotne jest, aby partner zewnętrzny dobrze rozumiał działalność klienta i potrafił wychwycić ewentualne słabe punkty.
Poza wymienionymi środkami, takimi jak regularne nadzorowanie księgowości i przeprowadzanie audytów prawnych, istotne jest również ustanowienie jasnych regulaminów pracy w firmie. Konieczne jest podjęcie wszelkich możliwych działań, które zapewnią należytą kontrolę nad działalnością pracowników. W podobnej sprawie Sąd Apelacyjny w Warszawie orzekł, że pracodawca nie jest odpowiedzialny za przestępstwa popełnione przez swoich pracowników, pod warunkiem, że działał w dobrej wierze. Sąd uznał, że firma posiadała odpowiednie procedury bezpieczeństwa, przeprowadzała wewnętrzne audyty i zgłaszała podejrzenia przestępstw organom ścigania. Dlatego nie można jej obarczać winą za brak nadzoru (wyrok z 24 listopada 2023 r., sygn. akt III SA/Wa 1058/23). Podobnie NSA w innych sprawach podkreślał, że osoba odpowiedzialna za zapłatę VAT z pustej faktury powinna być ta, która podszyła się pod inny podmiot (27 czerwca 2017 r., sygn. akt I FSK 1459/15). W wyroku z 23 października 2019 r. zauważył, że przyjęcie innego stanowiska spowodowałoby, że każdy przedsiębiorca ponosiłby odpowiedzialność za nielegalne wykorzystanie ogólnodostępnych danych dotyczących jego firmy w Internecie. To z kolei mogłoby prowadzić do bankructwa takich firm (sygn. akt I FSK 1037/17).
Jeśli nadzór nad dochowaniem należytej staranności jest zakwestionowany, przedsiębiorcy mogą bronić swojego interesu prawnego zarówno przed organami, jak i przed sądem. Każda sprawa jest rozpatrywana indywidualnie, co potwierdzają rozbieżne wyroki sądów.
Robert Nogacki jest radcą prawnym i partnerem zarządzającym w Kancelarii Prawnej Skarbiec, która specjalizuje się w doradztwie prawnym, podatkowym oraz strategicznym dla przedsiębiorców. Więcej informacji na stronie kancelaria-skarbiec.pl.
Pochodzenie wiadomości: pap-mediaroom.pl
