4 lutego obchodzony był Światowy Dzień Walki z Rakiem. To dobry moment na przypomnienie, że choroby nowotworowe dotykają w Europie średnio nieco większej liczby mężczyzn niż kobiet – 54 proc. nowych przypadków zachorowań i 56 proc. zgonów dotyczy mężczyzn. Jednak najczęściej diagnozowanym nowotworem jest rak piersi u kobiet (ponad 355 tys. kobiet w UE w 2020 r.). Warto, by te informacje skłoniły nas do badań profilaktycznych: to tak naprawdę największa szansa na to, by uchronić się przed wyniszczającą chorobą.
Nierówności w zdrowiu w onkologii poważne
Eksperci zdrowia publicznego podnoszą, że w krajach Unii Europejskiej mamy do czynienia ze znacznymi nierównościami w dziedzinie onkologii, zarówno pomiędzy poszczególnymi państwami, jak i między grupami ludności w danym państwie. Dotyczą one wszystkich obszarów onkologii: wczesnego wykrywania, diagnozowania, leczenia choroby oraz jakości opieki nad pacjentami. Komisja Europejska wskazuje, że jest to szczególnie uderzające w przypadku szacowanych wskaźników zachorowalności na raka szyjki macicy (różnica pięciokrotna) i wskaźników umieralności (w 2020 r. różnica ośmiokrotna w skali całej UE). Czemu tak się dzieje? Można to wytłumaczyć różnicami w częstości występowania wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV), którego niektóre szczepy doprowadzają do rozwoju nowotworów (szyjki macicy, odbytu, szyi i głowy itd.) oraz w polityce szczepień chroniących przed infekcją HPV i badań przesiewowych w kierunku raka szyjki macicy w państwach UE. KE podkreśla, że zmniejszenie nierówności w obrębie całego schematu zarządzania chorobą stanowi nadrzędny cel europejskiego planu walki z rakiem.
Onkologiczny krajobraz polski
W Polsce choroby onkologiczne to druga najczęstsza przyczyna zgonów. Z danych Krajowego Rejestru Nowotworów wynika, że każdego roku w naszym kraju na nowotwory złośliwe zapada ponad 160 tys. osób, a 100 tys. umiera z ich powodu.
Jedną z polskich agend, które mają na celu poprawę wskaźników onkologicznych, jest Agencja Badań Medycznych. ABM na badania z zakresu onkologii zakontraktowała dotąd łącznie blisko 300 mln zł, finansując tym samym realizacje 25 projektów badawczych w dziedzinie onkologii. Agencja wspiera także inwestycje infrastrukturalne, zmieniające oblicze prowadzenia badań, ułatwiając tym samym lepszy dostęp do nowoczesnych terapii dla pacjentów.
Kiedy zainicjowaliśmy Europejski Plan Walki z Rakiem, jego realizacja stała się jednym z najważniejszych zadań obecnej Komisji. Naszym celem jest zapewnienie wszystkim w Unii Europejskiej właściwego leczenia nowotworów. Wiemy, że walka ta jest jeszcze trudniejsza z powodu pandemii – szacuje się, że nie zdiagnozowano przez to miliona nowych przypadków choroby nowotworowej. Nowotwory to dla nas wszystkich osobista historia. Dlatego też będziemy pracować nad profilaktyką, wczesną diagnozą i równym dostępem do opieki, aby wygrać tę walkę – stwierdziła przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen.
Zdaniem onkologa prof. Jacka Jassema z Gdańskiego Uniwersytetu Medyczneg profilaktyka, zarówno pierwotna, jak i wtórna, stanowi ogromny niewykorzystany potencjał. Około 2/3 nowotworów ma źródło w naszych zachowaniach, diecie i stylu życia.
Ocenia się, że wielu nowotworom można by skutecznie zapobiegać stosując pewne zasady profilaktyki, które zresztą są już dobrze poznane i od wielu lat promowane przez UE (jako tzw. Europejski Kodeks Walki z Rakiem – przyp.red.). W każdym z tych obszarów mamy dużo do nadrobienia w stosunku do średniej unijnej. Np. Polacy palą znacznie więcej niż wynosi średnia w UE. Wydaje się, że w celu zmiany tego stanu rzeczy pomocne byłoby nie tylko wzmożenie programów edukacji społecznej, ale także zastosowanie kolejnych rozwiązań legislacyjnych, fiskalnych itd. – zaznaczył w wywiadzie dla Serwisu Zdrowie prof. Jacek Jassem, wskazując jako przykład możliwych działań UE w tym zakresie wprowadzenie w drodze dyrektywy obowiązku umieszczania specjalnych ostrzeżeń (m.in. w formie piktogramów) na etykietach napojów alkoholowych czy też produktów zawierających dużą ilość cukru, podobnie jak wcześniej stało się to w przypadku wyrobów tytoniowych.
Jakie działania rozpoczęła Komisja Europejska?
Bez bazy wiedzy nie można podjąć skutecznych działań naprawczych. Rejestr nierówności w przeciwdziałaniu nowotworom ma zatem określić tendencje występujące w państwach członkowskich i regionach oraz różnice między nimi. Ponadto umożliwi analizę nierówności w profilaktyce nowotworowej i opiece nad chorymi, wynikających z płci, poziomu wykształcenia i poziomu dochodów, a także z różnic między obszarami miejskimi i wiejskimi. Dzięki rejestrowi będzie można odpowiednio planować inwestycje i rozwiązania na szczeblu unijnym, krajowym i regionalnym.
W celu aktualizacji zalecenia Rady Europejskiej z 2003 r. w sprawie badań przesiewowych wykorzystane zostanie zaproszenie do zgłaszania uwag na temat badań przesiewowych w kierunku raka. Jest to część celu planu walki z rakiem, jakim jest zagwarantowanie, aby do 2025 r. 90 proc. ludności UE, która kwalifikuje się do badań przesiewowych w kierunku raka piersi, szyjki macicy i jelita grubego, miało dostęp do badań przesiewowych.
Wspólne działanie na rzecz szczepień przeciwko HPV będzie pomagać państwom członkowskim w podnoszeniu wiedzy i świadomości społecznej na temat HPV oraz w popularyzacji szczepień. Działanie to przyczyni się do realizacji jednego z głównych celów planu walki z rakiem: wyeliminowania raka szyjki macicy dzięki wyszczepieniu przeciwko HPV co najmniej 90 proc. docelowej populacji dziewcząt w UE oraz znacznemu zwiększeniu liczby szczepień chłopców do 2030 r. Należy pamiętać, że szczepionki powinni otrzymywać i chłopcy, i dziewczęta – HPV przenosi się drogą kontaktów seksualnych i jest odpowiedzialny nie tylko za rozwój raka szyjki macicy, ale i wiele innych.
Natomiast unijna sieć młodzieży żyjącej z rakiem lub wyleczonej pozwoli poprawić długoterminowe działania następcze w ramach planów opieki nad chorymi na raka na szczeblu krajowym i regionalnym. Będzie również łączyć młodych ludzi dotkniętych tą chorobą i ich rodziny, a także nieformalnych i formalnych opiekunów.
Zadbamy o to, by głos osób, które zachorowały na raka, został usłyszany. W związku z wpływem COVID-19 na badania przesiewowe, leczenie i opiekę, zajęcie się tym poważnym wyzwaniem w dziedzinie zdrowia publicznego jest dziś pilniejsze niż kiedykolwiek wcześniej. Musimy zlikwidować luki i zapewnić równy dostęp dla wszystkich. Nasz plan walki z rakiem to europejski plan działania, który ma zmienić na lepsze życie wszystkich pacjentów chorych na raka i ich bliskich – zapewniła komisarz ds. zdrowia i bezpieczeństwa żywności Stella Kyriakides.
Europejski plan walki z rakiem jest jednym z podstawowych filarów Europejskiej Unii Zdrowotnej, zapowiedzianej przez przewodniczącą Ursulę von der Leyen w orędziu o stanie Unii we wrześniu 2020 r. W planie walki z rakiem, realizowanym od 2021 r., określono nowe podejście UE do profilaktyki nowotworów, ich leczenia oraz opieki nad chorymi na raka dzięki zintegrowanemu podejściu zgodnemu z zasadą „zdrowie we wszystkich politykach” i opartemu na porozumieniu zainteresowanych stron. Zaproponowano w nim 10 inicjatyw przewodnich i wiele działań dotyczących całego schematu zarządzania chorobą – od profilaktyki po jakość życia osób żyjących z rakiem lub wyleczonych, koncentrując się na działaniach, w przypadku których UE może wnieść największą wartość dodaną.
W ramach Programu UE dla zdrowia i innych programów finansowania na działania związane z rakiem przeznaczono łącznie 4 mld euro. W 2021 r. ogłoszono dwie rundy zaproszeń do składania wniosków w ramach Programu UE dla zdrowia, co doprowadziło do opracowania 16 nowych ważnych inicjatyw. Niedawno przyjęto kolejny program prac na 2022 r., który ponownie obejmuje znaczną liczbę działań dotyczących walki z rakiem, tym razem z silnym naciskiem na profilaktykę i diagnostykę.
Źródło informacji: Serwis Zdrowie
