Prof. Anna Ząbkowicz z Uniwersytetu Łódzkiego stwierdza, że pojęcie „kryzysu” trzeba rozszerzyć poza cykliczne kryzysy na rynkach finansowych. Kryzysy obecnie obejmują również kryzys migracyjny, pandemiczny i kosztów utrzymania, które są nierozerwalnie związane z walką o władzę, a także z globalną dostępnością technologicznych środków komunikacji i transportu oraz swobodą przepływu ludzi. Zatem, aby zrozumieć i zaradzić zagrożeniom dla bytu społeczeństw, bardziej niż rynki należy skoncentrować się na kapitalizmie, który jest ekspansywnym porządkiem społecznym wykorzystującym nie tylko kalkulację zarobkową, ale także organizację, politykę i instytucje.
Kapitalizm to w sumie rezultat rozwoju pewnych instytucji podtrzymujących określony sposób zarobkowania i określone stosunki społeczne, takich jak praca najemna i płaca czy pieniądz kredytowy. Wspólne stanowisko badaczy jest takie, że instytucje specyficzne dla miejsca i czasu wpływają na wyniki gospodarcze i zróżnicowanie gospodarek na świecie i w czasie; to z ich powodu współpraca ludzi w niektórych przypadkach umożliwia czerpanie korzyści z aktywności zarobkowej, w innych zaś jest nieproduktywna społecznie, rodzi gospodarczą stagnację i upadek. Aby zrozumieć przyczyny i naturę kolejnych kryzysów, trzeba najpierw umieć identyfikować istotne instytucje.
Instytucjonalizm przedstawia kapitalizm w dwóch aspektach: efektywność i władza. Badanie tego systemu z punktu widzenia funkcjonalizmu skupia się na jego efektywności, natomiast perspektywa ekonomiczno-polityczna skupia się na kwestii władzy.
W ostatnich latach coraz więcej badań naukowych skupia się na zróżnicowaniu między kapitalizmami, w szczególności na układach instytucjonalnych w krajach kapitalistycznych. Przyglądając się zarówno rządowi, jak i firmom, można dostrzec, że jednostronność w jednym lub drugim z tych sektorów może prowadzić do nierównowagi lub zakłóceń systemu. Dlatego znaczenie współpracy i wzajemnego oddziaływania między rządem i firmami jest niezmiernie istotne dla zachowania spójności układu kapitalistycznego.
Typologia odmian kapitalizmu obejmuje szeroki zakres układów, od liberalnej gospodarki rynkowej po koordynowaną gospodarkę rynkową. Jednak zależności między państwem, firmami i gospodarstwami domowymi zawsze odgrywają istotną rolę w utrzymaniu kapitalizmu. Władza jest więc kluczowym elementem, który decyduje o wielu aspektach funkcjonowania kapitalizmu, od relacji między firmami do relacji między pracodawcą a pracownikiem.
Pomimo, że zwolennicy podejścia funkcjonalnego częściej używają określeń takich jak „system społeczny” lub „porządek instytucjonalny”, wyraźnie widać podobieństwo ich przekonań do systemu kapitalistycznego.
Kapitalizm to system, który składa się z czynników o znacznie szerszym zakresie niż tylko same rynki. Polityczno-historyczny instytucjonalizm wskazuje, że należy wziąć pod uwagę kulturę, moralność i politykę, aby zrozumieć, w jaki sposób kapitalizm wpływa na różne elementy naszego życia. Kryzysy, których doświadczamy, mają głębszy wymiar, gdyż są związane z władzą państwa i korporacyjną. Kapitalizm nie jest jednak tylko systemem samo-organizującym się, ale także polem odziaływań społecznych, które cechuje silna tendencja do entropii lub „dynamicznej nierównowagi”. Z tego powodu jest trudno znaleźć model, który oddaje zmienność, dynamiczność i niepewność, z jaką wiąże się kapitalizm.
Więcej informacji o grupach dominujących w gospodarce można znaleźć w opublikowanej w formule Otwartego Dostępu publikacji Anny Ząbkowicz „Państwo wobec grup dominujących w gospodarce”. Ta pozycja zawiera szereg interesujących materiałów, które świetnie wpisują się w omawiany nurt.
Prof. Anna Ząbkowicz jest profesorem nauk ekonomicznych w Katedrze Ekonomii Instytucjonalnej i Mikroekonomii, Wydziału Ekonomiczno-Socjologicznego Uniwersytetu Łódzkiego. Więcej informacji można znaleźć na stronie internetowej https://www.uni.lodz.pl/pracownicy/anna-zabkowicz, a jej identyfikator ORCID to 0000-0003-1977-0884.
Na podstawie aktualności z serwisu: pap-mediaroom.pl
