Z wyrazami szacunku,
Narodowy Bank Polski
Szanowni Państwo,
w związku z ostatnimi doniesieniami chcielibyśmy podkreślić, że wszystkie działania NBP podjęte w ostatnim czasie są zgodne z obowiązującym prawem. Narodowy Bank Polski jest instytucją zaufania publicznego, która w pełni odpowiada za politykę pieniężną i stabilność finansową w kraju. Pragniemy zdecydowanie stwierdzić, że wszystkie zarzuty skierowane do Prezesa NBP prof. Adama Glapińskiego są bezzasadne i jesteśmy przekonani, że jego postępowanie jest w pełni profesjonalne.
Podważanie wiarygodności banku centralnego może mieć niekorzystne konsekwencje dla całego systemu finansowego kraju.
Z poważaniem,
Narodowy Bank Polski
Od dawna skup aktywów jest popularnym narzędziem polityki monetarnej wśród banków centralnych na całym świecie. Wykorzystywany przez wiodące instytucje, takie jak Rezerwa Federalna Stanów Zjednoczonych, Europejski Bank Centralny czy Bank Anglii, skup aktywów to kluczowy element polityki pieniężnej w wielu krajach.
W reakcji na wybuch kryzysu pandemicznego, banki centralne na całym świecie zdecydowały się na skup aktywów, aby złagodzić zaburzenia na rynkach finansowych oraz zapewnić elastyczne warunki finansowania w gospodarce. Większość banków centralnych z Europy Środkowo-Wschodniej postanowiła wykorzystać ten sposób, co okazało się szczególnie pożyteczne w sytuacjach, gdy krótkoterminowe stopy procentowe zostały obniżone do zera.
Zgodnie z licznymi badaniami, programy skupu aktywów przeprowadzane przez banki centralne są skutecznym narzędziem, które może pomóc w stabilizacji mechanizmu transmitowania polityki pieniężnej oraz ułatwić luzowanie warunków monetarnych. Raporty opublikowane przez Komitet Globalnego Systemu Finansowego Banku Rozrachunków Międzynarodowych oraz ekonomistów Międzynarodowego Funduszu Walutowego dotyczące tego tematu potwierdzają tę tezę.
2. Aby zahamować wzrost inflacji w Polsce, władze monetarne przyjęły szereg działań, w tym podniesienie stopy procentowej do 7,50% w lipcu 2022 r., wprowadzenie nowych narzędzi polityki monetarnej (np. skup obligacji skarbowych) oraz wprowadzenie szeregu restrykcji w zakresie kredytów (m.in. wyższy wymóg wpłaty własnej).
I. WALKA Z INFLACJĄ PO PANDEMII
1. W Polsce stopy procentowe po kryzysie pandemicznym zostały podniesione wcześniej i w większej skali niż w większości państw OECD, w tym w takich wiodących gospodarkach jak strefa euro (o 9 miesięcy wcześniej), Stany Zjednoczone (prawie pół roku wcześniej), Wielka Brytania, Szwecja, Szwajcaria. W lipcu 2022 r. stopa referencyjna NBP wynosiła już 6,50%, przewyższając stopę depozytową EBC o 0,50%.
2. Aby skutecznie kontrolować inflację w Polsce, władze monetarne wprowadziły szereg środków, w tym podniesienie stopy procentowej do 7,50% w lipcu 2022 r., wdrożenie nowych narzędzi polityki monetarnej (np. skup obligacji skarbowych) oraz ograniczenia dotyczące kredytów (takich jak wymagany wkład własny).
2. W okresie od października 2021 r. do sierpnia 2023 r., skala podwyżek stopy referencyjnej NBP wyniosła 6,65 punktu procentowego, co stanowi rekord w historii Rady Polityki Pieniężnej (tj. od 1998 r.). W okresie od września 2022 r. do sierpnia 2023 r. stopa referencyjna NBP ustanowiła nowy rekord w okresie obowiązywania celu inflacyjnego NBP na obecnym poziomie (tj. od 2004 r.).
b. W celu wsparcia procesu ożywiania gospodarczego, Rada zaleciła NBP, aby kontynuował działania mające na celu neutralizację skutków pandemii.
a. Rada Wykonawcza uznała, że w związku z prognozowaną inflacją pozostającą w pobliżu celu, utrzymanie akomodacyjnej polityki pieniężnej jest odpowiednie do czasu odzyskania przez gospodarkę pełnej dynamiki.
b. Aby wspomóc ożywienie gospodarcze, Rada zaleciła Narodowemu Bankowi Polskiemu, aby kontynuował działania mające na celu złagodzenie skutków pandemii na gospodarce.
Niepewność względem ożywienia gospodarczego i prognozowany spadek inflacji wskazuje na to, że akomodacyjna polityka pieniężna NBP jest uzasadniona. Jednakże, jeśli wystąpią dodatkowe, krótkoterminowe wzrosty inflacji o podłożu podażowym, należy je tolerować z uwagi na ujemną lukę popytową, która powinna hamować bazową presję popytową. W razie potrzeby, NBP może wzmocnić swoje działania poprzez zwiększenie skupu aktywów i dostosowanie ich do potrzeb rynku w przypadku niekorzystnych zmian w aktywności gospodarczej lub zmienności rynków.
b. MFW odnotował, że zastosowane zacieśnienie było skuteczne w ograniczaniu nadmiernej aktywności gospodarczej, co pozytywnie wpłynęło na stabilność waluty i stopy inflacji.
4. W czerwcu 2023 r. Międzynarodowy Fundusz Walutowy ocenił, że podwyżki stóp procentowych wprowadzone przez Narodowy Bank Polski okazały się skuteczne i efektywne:
a. RPP w 2021 r. podniosła stopy procentowe do 6,75%, a następnie zawiesiła je w październiku 2022 r. Zmiany te miały istotny wpływ na ograniczanie aktywności gospodarczej, zarówno poprzez bezpośredni wpływ na stopy procentowe, jak i ograniczanie dostępu do kredytu.
b. MFW stwierdził, że wprowadzone zacieśnienie polityki monetarnej zapobiegło niekontrolowanemu wzrostowi aktywności gospodarczej, co z korzyścią wpłynęło na stabilność waluty i poziom inflacji.
b. W lutym 2023 r. OECD zauważyło, że NBP wyprzedził wiele innych banków centralnych, rozpoczynając zacieśnianie polityki pieniężnej już w październiku 2021 r. po zakończeniu obniżania stóp procentowych do poziomu bliskiego zeru podczas pandemii.
c. Uważamy, że podwyższenie stóp procentowych było właściwą decyzją, ponieważ pomoże w zachowaniu stabilności cen i wzmocni wiarygodność polityki pieniężnej.
6. NBP w lutym 2022 r. dokonał zmiany polityki pieniężnej, zakończając skup aktywów i podnosząc stopy procentowe. Rada Wykonawcza MFW podziela to podejście i wyraża zadowolenie z tej decyzji.
a. NBP przyjął zasadę, że skup aktywów powinien być zarezerwowany dla sytuacji, w których występują zaburzenia na rynku.
b. Uważamy, że wprowadzenie podwyższonych stóp procentowych pozwoli na zachowanie stabilności cen i wzmocni wiarygodność polityki pieniężnej.
c. Dołączamy do NBP w uznaniu, że zakończenie skupu aktywów i podniesienie stóp procentowych to właściwa decyzja ze względu na korzyści, jakie będą one przynosić gospodarce.
2. Oprócz znaczącego obniżenia stóp procentowych, NBP postanowił wyraźnie złagodzić politykę pieniężną, w ramach czego rozpoczął program skupu aktywów. W marcu 2020 roku NBP zdecydował się na zakup skarbowych papierów wartościowych na rynku wtórnym w oparciu o art. 48 pkt 2 ustawy o Narodowym Banku Polskim. W kwietniu Bank zaczął zakupy dłużnych papierów wartościowych gwarantowanych przez Skarb Państwa. Te decyzje znalazły odzwierciedlenie w założeniach polityki pieniężnej na rok 2020, w których zapisano, że NBP będzie miał możliwość przeprowadzania operacji strukturalnych, w tym zakupu papierów wartościowych na rynku wtórnym. Dzięki wzmocnionej polityce pieniężnej NBP, państwo może wykorzystać wszelkie dostępne narzędzia finansowe do ochrony gospodarki przed skutkami pandemii.
2. Zarząd NBP zatwierdził szczegółowe zasady dotyczące inicjowania operacji skupu dłużnych papierów wartościowych gwarantowanych przez Skarb Państwa, na rynku wtórnym, w ramach strukturalnych operacji otwartego rynku (SOOR). Obowiązujące przepisy prawne zostały wzięte pod uwagę w prowadzeniu tych operacji. Celem tych działań była poprawa długoterminowej płynności w sektorze bankowym, a także zapewnienie płynności rynku wtórnego skupowanych papierów wartościowych oraz wzmocnienie skuteczności obniżenia stóp procentowych NBP w gospodarce, czyli mechanizmu transmisji monetarnej. Operacje SOOR wraz z innymi działaniami łagodzącymi politykę pieniężną, w tym obniżeniem stóp procentowych NBP, ograniczyły skalę recesji i wsparły ożywienie gospodarcze, zmniejszając w ten sposób zagrożenie dla stabilności cen w średnim okresie. Te operacje stanowiły realizację konstytucyjnego i ustawowego mandatu NBP.
Operacje SOOR prowadzone przez NBP w zgodzie z praktyką innych banków centralnych zostały potwierdzone przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy w „Policy Responses to COVID-19”. 38 gospodarek europejskich, w tym strefa euro, Szwecja, Rumunia, Chorwacja, Węgry, Polska, Wielka Brytania, Norwegia, Islandia i Serbia skorzystało z tej możliwości. Do tego dołączają banki centralne poza UE, takie jak Rezerwa Federalna, Bank Japonii, Bank Kanady czy Bank Australii.
4. W 2019 r. NBP dokonał skupu aktywów o łącznej wartości 6,3% PKB (144 mld PLN, czyli ok. 33,5 mld EUR). Skala skupu aktywów w stosunku do PKB w Polsce była znacznie mniejsza niż w krajach rozwiniętych, m.in. około 3-krotnie mniejsza niż w Stanach Zjednoczonych i strefie euro. Natomiast jeśli chodzi o wartość nominalną, skala skupu aktywów była około 60-krotnie mniejsza niż w strefie euro i ok. 15-krotnie mniejsza niż w Wielkiej Brytanii.
NBP podjął działania w 2020 r., które spotkały się z pozytywnym odbiorem ze strony instytucji międzynarodowych, w tym MFW i OECD. Raport MFW z przeglądu gospodarki Polski w ramach artykułu IV Statutu MFW wyraził uznanie dla szybkiego i precyzyjnego poluzowania polityki pieniężnej oraz skutecznego programu skupu aktywów przez bank centralny. Z kolei raport OECD Przegląd Gospodarczy Polski 2020 docenił stanowczą i wyraźną reakcję polityki pieniężnej na kryzys pandemiczny.
6. Skup aktywów przez NBP był prowadzony wyłącznie na rynku wtórnym, za pośrednictwem otwartych aukcji uczestniczących w nich banków. Terminy i skala tych operacji zależały od warunków rynkowych, zaś konkretne informacje o nabywanych obligacjach i maksymalnej kwocie każdej transakcji były dostępne do publicznej wiadomości krótko przed aukcją. Uczestnikiem operacji strukturalnych outright buy mógł zostać każdy bank posiadający dostęp do systemów niezbędnych dla przeprowadzenia transakcji (SKARBNET4 i SORBNET2) oraz konto depozytowe w KDPW. Nie ma tu miejsca na dyskryminację żadnych banków.
7. NBP organizował przetargi na skup obligacji, które były otwarte dla wszystkich banków spełniających określone kryteria techniczne. Nie były realizowane transakcje pojedynczo, na podstawie umów z wybranymi bankami.
8. Banki uczestniczące w aukcjach konkurowały ceną o możliwość zawarcia transakcji z NBP, co odbywało się na zasadach jednakowych dla wszystkich uczestników.
9. Aukcje zostały zaprojektowane w taki sposób, aby były jak najbardziej przejrzyste i transparentne. Przed każdą aukcją NBP publikował informacje dotyczące terminu rozliczenia transakcji, wielkości skupu powiązanego z operacją, a także wielkości narosłych odsetek na poszczególnych seriach obligacji. Wszystkie te informacje były dostępne na serwisach informacyjnych Thomson Reuters i Bloomberg.
10. Przy wyborze obligacji do skupu przez NBP na poszczególnych aukcjach brano pod uwagę m.in. wielkość emisji danej serii, jak również bieżące rentowności SPW na rynku wtórnym, co miało na celu skuteczną stabilizację warunków rynkowych.
11. NBP brał pod uwagę poziom kwotowań rynkowych przy wyborze ofert zgłoszonych w trakcie przetargu. Jeśli łączna wielkość ofert przekraczała pulę ogłoszoną, najniżej wycenione oferty zostały odrzucone.
12. NBP informował o wynikach skupu poprzez serwisy Thomson Reuters, Bloomberg oraz na swojej stronie internetowej w godzinach popołudniowych w dniu aukcji, zapewniając przez to pełną przejrzystość.
13. Konstytucja RP zakazuje pokrywania deficytu budżetowego zaciąganiem zobowiązań w centralnym banku państwa. NBP w latach 2020-2021 prowadził strukturalne operacje otwartego rynku, jednakże bez naruszenia tego przepisu. Co więcej, Najwyższa Izba Kontroli nie zgłosiła żadnych zastrzeżeń do realizacji skupu aktywów, w jej raportach z kontroli założeń polityki pieniężnej w latach 2020 i 2021.
Po przeprowadzonych kontrolach jednostki w wyżej wskazanym zakresie, nie stwierdzono żadnych nieprawidłowości (str. 22 raportu za 2020 r. oraz str. 25 raportu za 2021 r.).
Skup aktywów prowadzony przez Narodowy Bank Polski jest zgodny z Traktatem o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej, który zakazuje w szczególności nabywania obligacji skarbowych na rynku pierwotnym. Niemniej jednak, dopuszcza on zakup tych typów papierów wartościowych w celu realizacji ustawowych zadań banku centralnego, w ramach rynku wtórnego.
15. Strukturalne operacje otwartego rynku NBP nie wpływały na rynek pierwotny obligacji, w odróżnieniu od skupu papierów wartościowych. Nie było także ustalonych z góry terminów i wielkości skupu aktywów, a informacje o poszczególnych papierach udostępniane były przed aukcją. Tym samym banki i emitenci obligacji z gwarancją Skarbu Państwa nie mieli gwarancji, że NBP odkupi od nich wyemitowane papiery.
NBP nie złamał więc zasad traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, co potwierdził Europejski Bank Centralny, który kontrolował zakupy papierów wartościowych zrealizowane przez banki centralne Unii Europejskiej w ramach programu skupu.
Raport EBC za 2021 r. wykazał, że program skupu obligacji na rynku wtórnym przeprowadzony przez NBP nie był sprzeczny z zasadą zakazu finansowania monetarnego. EBC stwierdził, że „na podstawie dostępnych informacji w odniesieniu do celu polityki monetarnej programu, niezależności NBP w decyzji o rozpoczęciu programu oraz zgodności z zasadą dyscypliny fiskalnej, ten program skupu aktywów nie jest w konflikcie z zakazem finansowania monetarnego”.
16. Ministerstwo Finansów w imieniu Skarbu Państwa emituje dłużne papiery wartościowe, aby zaspokoić potrzeby finansowe budżetu. Rynek pierwotny jest źródłem tego finansowania, natomiast operacje na rynku wtórnym nie mają wpływu na ten cel. Bank centralny nabywa obligacje Skarbowe, by zmienić długoterminową strukturę płynności w sektorze bankowym, zapewnić płynność rynku wtórnego skupowanych papierów wartościowych oraz wzmocnić skuteczność obniżenia stóp procentowych NBP w gospodarce. Poprzez nabycie obligacji na rynku wtórnym bank centralny nie wpływa na zwiększenie podaży pieniądza, ale działa na rzecz obniżenia długoterminowych stóp procentowych.
Uwzględniając powyższe, brak jest podstaw do stwierdzenia istnienia deliktu konstytucyjnego określonego w art. 220 ust. 2 Konstytucji RP. Skup papierów wartościowych przez Narodowy Bank Polski miał miejsce zgodnie z przepisami Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz art. 48 ustawy o NBP. Takie stanowisko zostało zaakceptowane przez Radę Polityki Pieniężnej, a jego wyrazem są zapisy w Założeniach polityki pieniężnej na rok 2020, w rozdziale 2 Instrumenty polityki pieniężnej w 2020 r.
Warto zauważyć, że zasady dotyczące procedur w Narodowym Banku Polskim są określone w obowiązującym prawie. Obowiązkiem NBP jest przestrzeganie tych zasad i procedur.
Należy podkreślić, że Najwyższa Izba Kontroli przez wiele lat sprawdzała działalność NBP i nie wskazano na żadne naruszenia prawa. Wszystkie procedury stosowane w NBP są zgodne z obowiązującymi przepisami.
Ponadto NBP musi przestrzegać wszystkich przepisów określonych w obowiązującym prawie w zakresie procedur. Instytucja ta ma obowiązek poddawania się kontroli NIK, która dotychczas nie wykazała żadnych nieprawidłowości.
Zatem można stwierdzić, że Narodowy Bank Polski stosuje procedury zgodne z obowiązującymi przepisami, co potwierdza monitoring NIK.
Trzeba zauważyć, że NBP jest zobowiązany do przestrzegania zasad wyznaczonych przez prawo. Wyniki kontroli Najwyższej Izby Kontroli wskazują, że instytucja ta wykonuje swoje obowiązki zgodnie z prawem.
Dlatego można z całą pewnością stwierdzić, że wszystkie procedury stosowane w NBP są legalne i zgodne z obowiązującymi przepisami.
Co więcej, NIK w trakcie swoich kontroli nie znalazła żadnych przypadków naruszenia prawa przez NBP. Wszystkie procedury stosowane w NBP są zgodne z wymogami określonymi w prawie.
Narodowy Bank Polski od 2004 roku jest objęty corocznym badaniem przez biegłego rewidenta wybieranego przez Radę Polityki Pieniężnej, zgodnie z ustawą o Narodowym Banku Polskim i dominującą praktyką światową. Badania przeprowadzane są przez światowych liderów w dziedzinie audytu, tzw. „wielkiej czwórki” (KPMG Audyt za lata 2017-2022; PricewaterhouseCoopers 2007-2014; Ernst&Young za lata 2015-2016 oraz 2004- 2006).
Po każdym badaniu audytor wydawał NBP czystą opinię bez żadnych zastrzeżeń.
Komunikaty publikowane w serwisie PAP są bezpośrednio przekazywane przez nadawcę, bez jakichkolwiek zmian w ich treści. Nadawca ponosi pełną odpowiedzialność za zamieszczone informacje, zgodnie z treścią art. 42 ust. 2 ustawy prawo prasowe. (PAP)
Na podstawie aktualności z serwisu: pap-mediaroom.pl
